Όσιος Θεοφάνης ο έγκλειστος: 20. Τι ακριβώς έπαθε η ανθρώπινη φύση μετά το προπατορικό αμάρτημα. Η κοινωνία με τον Θεό είναι η πηγή της κυριαρχίας του πνεύματος πάνω στην ψυχή και το σώμα. Με την παράβαση των εντολών ο άνθρωπος χωρίστηκε από τον Θεό και υποτάχθηκε στα πάθη.
χωρίζω - Βικιλεξικό
Τι ακριβώς πάθαμε μετά το προπατορικό αμάρτημα; Ποιο είναι, δηλαδή, το αποτέλεσμα της παρακοής των προπατόρων μας; Η φύση μας δεν άλλαξε. Τα μέρη και οι δυνάμεις της έμειναν όπως ήταν και πριν από την παράβαση, με τους ίδιους νόμους και τις ίδιες ανάγκες. Η προαίρεση μας ωστόσο, η αυτοσυνειδησία μας, δεν ακολούθησε ελεύθερα την ίδια κατεύθυνση.
Τα πάθη ανέτρεψαν την αρχική τάξη και την ομαλή αλληλεξάρτηση των μερών και των δυνάμεων της φύσεως μας, διατάραξαν την όλη ζωή και δραστηριότητα του ανθρώπου και γέννησαν μιαν ειδική κατηγορία επιβλαβών δυνάμεων. Τα πάθη, όπως έχω ξαναπεί, δεν είναι φυσικά. Έχουν, ωστόσο, τη δύναμη να ελέγχουν και να ρυθμίζουν όλες τις δυνάμεις μας όπως θέλουν. Αυτό, λοιπόν, έγινε.
Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο για να είναι ευτυχισμένος κοντά του, μόνο κοντά του, έχοντας ζωντανή σχέση και επικοινωνία μαζί του. Γι’ αυτό και «φύσηξε στο πρόσωπο του πνοή ζωής» (Γεν. 2:7), του έδωσε δηλαδή το πνεύμα. Τα κύρια χαρακτηριστικά του πνεύματος είναι η αυτοσυνειδησία και η ελευθερία, ενώ οι κύριες εκδηλώσεις του είναι, πρώτο, η ομολογία του Θεού ως Δημιουργού, Προνοητή και Μισθαποδότη και, δεύτερον, ένα αίσθημα ολοκληρωτικής εξαρτήσεως από Εκείνον.
Το αίσθημα αυτό εκδηλώνεται με την αγαπητική πρόσβλεψη του Θεού, με τη σταθερή προσήλωση στον Θεό, με τον ευλαβικό φόβο του Θεού, με την εκτέλεση του θελήματος του Θεού, σύμφωνα με τα κελεύσματα της συνειδήσεως, και με την απάρνηση όλων των επίγειων για χάρη του Θεού.
Αυτοσυνειδησία και ελευθερία δόθηκαν με το πνεύμα στον άνθρωπο όχι για να ξιπαστεί και να ενεργεί αυθαίρετα, αλλά για να διαπιστώσει και να παραδεχθεί πως ότι έχει, προέρχεται από τον Θεό, κι έτσι, ζώντας σύμφωνα με τη φυσική τάξη που καθόρισε Εκείνος, να κατευθύνεται συνειδητά και ελεύθερα προς τον τελικό του σκοπό, την αιώνια ζωή μετά τον σωματικό θάνατο.
Όταν το κάνει αυτό, μένει ενωμένος με τον Θεό και Εκείνος μ’ αυτόν. Και όταν ο Θεός μένει ενωμένος μ’ έναν άνθρωπο, δίνει στο πνεύμα του τη δύναμη να ελέγχει και να κατευθύνει το σώμα και την ψυχή, καθώς και τα εξωτερικά πράγματα. Αυτή ήταν η αρχική κατάσταση του ανθρώπου. Το επιβεβαίωσε ο Κύριος με τον θείο λόγο του, προστάζοντας τους πρωτόπλαστους να γνωρίζουν ως Θεό Εκείνον μόνο, να υπηρετούν Εκείνον μόνο, να βαδίζουν σύμφωνα με το θέλημα Εκείνου μόνο.
Και για να μη βρεθούν σε αμηχανία ως προς τον τρόπο εκπληρώσεως του θείου θελήματος, τους έδωσε μιαν ασήμαντη εντολή: Να μη φάνε τον καρπό ενός δέντρου, του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού, όπως το ονόμασε. Έτσι, λοιπόν, οι προπάτορες μας άρχισαν να ζουν ευφρόσυνα μέσα στον παράδεισο.
Ένα πνεύμα, όμως, που είχε πέσει πρωτύτερα από υπερηφάνεια, τους φθόνησε για τη μακαριότητα τους και τους έβγαλε από το δρόμο του Θεού, παρακινώντας τους να παραβούν την ασήμαντη εντολή που τους είχε δοθεί. Τους εξαπάτησε, λέγοντάς τους δελεαστικά, ότι, αν γεύονταν τον απαγορευμένο καρπό, θα γίνονταν σαν θεοί!
Το πίστεψαν. Και δοκίμασαν τον καρπό. Το γεγονός αυτό καθαυτό δεν είναι ίσως σημαντικό. Το κακό είναι ότι πίστεψαν το πονηρό πνεύμα, χωρίς καν να το γνωρίζουν. Ίσως κι αυτό ακόμα να μην ήταν τόσο φοβερό, αν ο διάβολος δεν είχε δηλητηριάσει τις ψυχές τους με πονηρούς λογισμούς και αμαρτωλά αισθήματα εναντίον του ίδιου του Θεού, πείθοντας τους ότι Εκείνος τους απαγόρευσε να φάνε από το δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού, επειδή, αν το έκαναν, θα γίνονταν σαν θεοί.
Να τι πίστεψαν. Και πιστεύοντας το, δεν μπορούσαν παρά να έχουν βλάσφημους λογισμούς για τον Πλάστη τους, όπως, λ.χ., ότι τους φθόνησε και τους φέρθηκε δίχως καλοσύνη. Αφού δέχτηκαν τέτοιους λογισμούς, δεν μπορούσαν ν’ αποφύγουν στη συνέχεια, και κάποια δυσμενή αισθήματα εναντίον του Θεού, αισθήματα που τους οδήγησαν σε αυτόβουλες αποφάσεις: “Θα πάρουμε μόνοι μας ότι Εκείνος δεν μας δίνει. Να ποιος είναι, κι εμείς τον θεωρούσαμε αγαθό! Δεν έχουμε, λοιπόν, παρά να τον αγνοήσουμε και να ρυθμίσουμε εμείς οι ίδιοι τη ζωή μας!”. Έτσι σκέφτηκαν.
Και αυτονομήθηκαν χωρίστηκαν από τον Θεό, πιστεύοντας φιλόδοξα ότι, σύμφωνα με την υποβολή του πονηρού, θα γίνονταν σαν θεοί. «Θ’ ανέβω πάνω από τα σύννεφα, θα γίνω όμοιος με τον Ύψιστο!» (Ησ. 14:14). Αυτό δεν ήταν μόνο ένας μάταιος λογισμός. Ήταν μια εχθρική απόφαση.
Ο άνθρωπος, αναλαμβάνοντας πια ο ίδιος με αυτοπεποίθηση τον καθορισμό της πορείας του, κυριεύθηκε από έπαρση και αλαζονεία. Η κακή χρήση της ελευθερίας του, πάλι, τον έκανε κακόβουλο και πεισματάρη. Η απομάκρυνση από τον Θεό ολοκληρώθηκε με την αποστροφή και την ανταρσία εναντίον του. Γι’ αυτό κι Εκείνος εγκατέλειψε τους παραβάτες. Έτσι η ζωντανή ενότητα Θεού και ανθρώπου διασπάστηκε.
Ο Θεός είναι παντού και συντηρεί τα πάντα, αλλά ενώνεται με ελεύθερα όντα μόνο όταν υποτάσσονται σ’ Αυτόν. Κανενός το αυτεξούσιο δεν παραβιάζει. Συντηρεί, βέβαια, και φυλάει ακόμα και τους πιο εγωιστές, αλλά δεν τους πλησιάζει, δεν ενώνεται μαζί τους. Έτσι και οι προπάτορες μας αφέθηκαν μόνοι.
Αν είχαν μετανοήσει έγκαιρα, ίσως ο Θεός να είχε επιστρέψει κοντά τους. Δυστυχώς, όμως έμειναν αμετανόητοι. Παρά τα ολοφάνερα αποδεικτικά στοιχεία, ούτε ο Αδάμ, ούτε η Εύα παραδέχτηκαν πως ήταν ένοχοι. Έτσι τιμωρήθηκαν με έξωση από τον παράδεισο.
Συνήλθαν μετά την έξωση τους, μα ήταν πια αργά. Δεν είχαν παρά να υπομείνουν τις συνέπειες της πτώσεως τους, όπως τις υπομένει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, που κατάγεται απ’ αυτούς. Ας ευγνωμονούμε τον πανάγαθο Θεό, που, μολονότι τον προδώσαμε, δεν μας απαρνήθηκε, δεν μας ξέχασε, δεν μας άφησε αβοήθητους. Μ΄ έναν θαυμαστό τρόπο οικονόμησε την επανένωση μας μαζί του.
Ξανοίχτηκα αρκετά. Ας επικεντρώσουμε, λοιπόν, την προσοχή μας στο τι συνέβη μέσα στον άνθρωπο: Το πνεύμα*, όσο ήταν σε ζωντανή κοινωνία με τον Θεό και έπαιρνε θεία δύναμη απ’ Αυτόν, είχε εξουσία πάνω στην ψυχή και το σώμα. Όταν διακόπηκε η κοινωνία του με τον Θεό, διακόπηκε και η ενίσχυσή του με θεία δύναμη. Μόνο του και αδύναμο πια, δεν μπορούσε να κυβερνήσει την ψυχή και το σώμα, που το αιχμαλώτισαν και το υπέταξαν.
* Υπενθυμίζουμε ότι, σύμφωνα με τον όσιο Θεοφάνη, το πνεύμα του ανθρώπου είναι η «ψυχή της ψυχής» του.
Στον άνθρωπο κυριάρχησε η διάνοια και, μέσω της διάνοιας, η σαρκικότητα. Έτσι ο άνθρωπος, από πνευματικός, έγινε διανοητικός και σαρκικός. Το αποδυναμωμένο πνεύμα δεν έχει, από τότε μέχρι σήμερα, εξουσία πάνω του. Είναι το ίδιο πνεύμα που πήρε εξαρχής από τον Θεό, αλλά ανίσχυρο. Γνωστοποιεί, πάντως, την ύπαρξη του κάπου-κάπου, άλλοτε με το φόβο του Θεού, άλλοτε με τα ξυπνήματα της συνειδήσεως και άλλοτε με το ανικανοποίητο από τα κτιστά πράγματα.
Σ’ αυτές τις εκδηλώσεις δεν δίνουμε πολλή προσοχή. Μόλις που τις αντιλαμβανόμαστε, καθώς όλο το ενδιαφέρον μας είναι στραμμένο στις μέριμνες της επίγειας ζωής. Η διάνοια μας έχει αφοσιωθεί σ’ αυτή τη ζωή, μια ζωή υλική. Την επίγεια ζωή, βλέπεις, τη ζούμε όλοι με σώμα, και καθετί σωματικά απτό φαίνεται αναγκαίο.
Ο άνθρωπος, όταν συντελέστηκε η ανατροπή της τάξεως στις αμοιβαίες σχέσεις και στην αλληλεξάρτηση των μερών της φύσεως του, δεν μπορούσε πια να δει τα πράγματα μέσα στην ορθή τους προοπτική, ούτε μπορούσε να διατηρήσει τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα συναισθήματά του σε ευταξία και ισορροπία. Σ’ όλα αυτά – ανάγκες, επιθυμίες, συναισθήματα – επικράτησε σύγχυση και αταξία. Μα το χειρότερο ήταν ότι σ’ αυτή την κατάσταση προστέθηκαν και τα πάθη, που κυριάρχησαν στον άνθρωπο και άρχισαν να τον τυραννούν.
Φοβερή είναι η τυραννία των παθών! Έχεις δει πως η οργή ψήνει σαν πυρετός τον οργισμένο; Πώς ο φθόνος τρώει σαν σαράκι τον φθονερό; Πώς η λύπη λιώνει σαν αργός θάνατος τον βυθισμένο σε πένθος; Έτσι συμβαίνει με όλα τα πάθη, που εμφανίστηκαν μέσα μας μαζί με τη φιλαυτία. Αυτή είναι η μάνα τους.
Μόλις ο προπάτορας μας είπε μέσα του, “Εγώ ο ίδιος”, “Ο εαυτός μου”, στην ψυχή του ρίζωσε η φιλαυτία, αυτό το δηλητήριο, αυτός ο σπόρος του σατανά. Από τη φιλαυτία αναπτύχθηκαν στη συνέχεια και τα άλλα πάθη – υπερηφάνεια, φθόνος, οργή, μίσος, λύπη, απελπισία, πλεονεξία, φιληδονία, κ.λπ. – με όλα τα επακόλουθα και τις συνέπειες τους. Ενωμένα πια με την ανθρώπινη φύση, επιδεινώνουν μια κατάσταση που, και χωρίς αυτά, ήταν κατάσταση διαταραχής της φυσικής τάξεως.
Να, λοιπόν, σε τι συνίσταται η αρρώστια μας: Το πνεύμα κυριεύθηκε από έπαρση και αλαζονεία, από κακοβουλία και πεισμονή. Έτσι έχασε την εξουσία του και υποτάχθηκε στην ψυχή, στο σώμα και στα εξωτερικά, στα υλικά πράγματα. Ακολούθησαν η σύγχυση και ο πολλαπλασιασμός των αναγκών και των επιθυμιών, διανοητικών και σωματικών. Αυτές καθαυτές οι ανάγκες του ανθρώπου είναι περιορισμένες και εύτακτες. Το αρρωστημένο πνεύμα, όμως, που από τη φύση του έχει απεριόριστη ενέργεια, τις πολλαπλασιάζει ακατάπαυστα και τις μπερδεύει, δημιουργώντας αυτή τη σύγχυση και την αταξία, για την οποία μιλήσαμε.
Είναι πια καιρός ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα: Τι χρειάζεται για ν’ αποκατασταθούν όλα μέσα μας στην αρχική τους τάξη; Θα σου γράψω γι’ αυτό την επόμενη φορά. Στο μεταξύ, σκέψου το.
Οσίου Θεοφάνη του εγκλείστου
Ο δρόμος της ζωής. (Γράμματα σε μια ψυχή).
Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2020, έκδοση 6η.
-------------------------------------------------
Αποτείχιση είναι η απομάκρυνση δηλ. ο χωρισμός από το καλό ή από το κακό. Το ουσιαστικό ἀποτείχισις παράγεται ἀπὸ τὸ ρῆμα ἀποτειχίζω, το ὁποῖο σύμφωνα μὲ τα Λεξικά σημαίνει: ὀχυρώνω, ἀποκλείω διὰ τείχους, ἐγείρω μεσότοιχον. Επομένως και ἡ λέξη «ἀποτείχισις» σημαίνει: ἀποκλεισμὸς διὰ τείχους, ὀχύρωσις. Το δε τείχος ποὺ ὑψώνει κανεὶς γιὰ νὰ ἀμυνθεῖ καλεῖται ἀποτείχισμα.
Σημαίνει την έξοδο, ή βγάλσιμο κάποιου από ένα «χώρο», που είναι περιχαρακωμένος κατά κάποιο τρόπο με «τείχη».
Το νόημα της λέξης «αποτείχιση» προέρχεται από τις οχυρωμένες με τείχη πόλεις της αρχαιότητας, αλλά και μεταγενέστερων εποχών, για να είναι προφυλαγμένες από τους επιδρομείς τους.
Την άμυνα του τείχους την κρατούσαν οι φρουροί ή σκοποί ( Ιεζεκιήλ 33, 2-9) , για να μην μπει στην πόλη ο εχθρός , πού θέλει ύπουλα να μπει σ᾽ αυτήν, για να της κάνει κακό. Η Εκκλησία είναι «η πόλη του Θεού» Είναι φρούριο και κάστρο, μέσα στο οποίο υπάρχει ο μοναδικός θησαυρός της Ορθοδοξίας. Αυτός ο ατίμητος θησαυρός είναι η «άπαξ παραδοθείσα τοις αγίοις πίστις»Το φρούριο της Εκκλησίας υπερασπίζεται ο λαός της, που είναι όλα τα μέλη της, οι κληρικοί, οι μοναχοί και οι λαϊκοί. Το απόρθητο, υπό άλλες συνθήκες, αυτό φρούριο της Εκκλησίας σήμερα έχει αλωθεί. Κάποιοι άφησαν ανοικτή την«κερκόπορτά» του. Μπήκαν ήδη σ’ αυτό οι εχθροί του, για να συλήσουν τον θησαυρό της Πίστης μας. Εχθροί της Εκκλησίας είναι οι αιρετικοί. Κάθε αιρετικός, και ο πιο μικρός, είναι επικίνδυνος για την Εκκλησία.
Αὕτη ἡ κλητὴ καὶ ἁγία ἡμέρα - Έρευνα για χωρισμό
από τι σημαίνει η λέξη χωρίζω .
Χωρίστηκαν σε δυο στρατόπεδα.
- διαχωρίζω < αρχαία ελληνική διαχωρίζω < δια- + χωρίζω
- παίρνω απόσταση από την άποψη των άλλων ↪ Λυπάμαι, αλλά θα διαχωρίσω τη θέση μου...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου