Η Ωδή του Ησαΐα.«Δικαιοσύνην μάθετε οἱ ἐνοικοῦντες ἐπί τῆς γῆς»
Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως: Το γνώθι σαυτόν. Α΄ Περί δικαιοσύνης.
Α΄ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
1. Περί δικαιοσύνης.
2. Η εικόνα του δίκαιου ανθρώπου.
3. Η εικόνα της αδικίας.
4. Η εικόνα του αδίκου.
5. Χαρακτήρας του αδίκου (κατά τη Σοφία Σολομώντος, κεφ. β΄).
6. Περί πλεονεξίας και εικόνας του πλεονέκτη.
7. Περί κλοπής και αρπαγής και περί κλέφτη και άρπαγα.
1. Περί δικαιοσύνης.
Δικαιοσύνη είναι το να ταυτίζει ο άνθρωπος τη θέληση του με τη Θεία θέληση και να πραγματοποιεί το αγαθό, το ευάρεστο και τέλειο ενώπιον του Θεού και το να ζητάει με όλη του την καρδιά τη δόξα του ονόματος Του. Αληθινή δικαιοσύνη είναι ο Χριστός, ο οποίος «ἐγενήθη ἡμῖν σοφία ἀπὸ Θεοῦ, δικαιοσύνη τε καὶ ἁγιασμὸς» (Α΄ Κορ. α΄ 30).
Δικαιοσύνη Θεού ονόμασε ο Απόστολος Παύλος τη σωτηρία πού μάς δίνεται – εφόσον πιστεύουμε – από τη χάρη του Θεού. Γιατί αυτή η σωτηρία δεν προϋποθέτει κόπους δικούς μας, αλλά είναι ολοκληρωτικά χάρισμα του Θεού. Είναι η δικαιοσύνη που παρέχεται από τον Θεό, ή αλλιώς η δικαίωση που προέρχεται από Εκείνον, η οποία μας αθωώνει και μας απαλλάσσει από τα αμαρτήματα μας.
Ο Χρυσόστομος λέει για τη δικαιοσύνη: «Δικαιοσύνη υπάρχει εκεί όπου ακολουθούνται και πράττονται οι εντολές του Θεού». Επίσης λέει ότι η δικαιοσύνη «είναι κάτι το θαυμαστό και καθιστά τον άνθρωπο ικανό να στέκεται κοντά στον Θεό, κάνοντας τον ισόθεο».
Ο Θεοδώρητος ονομάζει δικαιοσύνη: «την ορθή ηγεμονία της ψυχής και την κυριαρχία της επί των παθών. Διότι η εναρμόνιση των συναισθημάτων με τη λογική και η αρμονική συνεργασία τους, αποτελεί το κριτήριο για την απόκτηση τής δικαιοσύνης».
Ο δε Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέει: «Δικαιοσύνη εστί συμφωνία των της ψυχής μερών».
Ο δε Γρηγόριος Νύσσης επισημαίνει: «Η δικαιοσύνη είναι ο κανόνας της ευθύτητας. Να εισηγείται καθετί το άμεμπτο και στα λόγια και στα έργα, να τακτοποιεί τα της ψυχής όπως πρέπει, αλλά και να κατανέμει στον καθένα κατά την αξία του όσα τού ανήκουν».
Ο δε Θεοφύλακτος λέει: «Δικαιοσύνη είναι η ολοκληρωμένη αρετή, ο άμεμπτος βίος, καθώς δε νομίζουμε, δίκαιο μπορούμε να ονομάσουμε τον ανεπίληπτο».
Ο Χρυσόστομος λέει ακόμη για τη δικαιοσύνη: «Δικαιοσύνη είναι η σύναξη και ενότητα όλων των καλών και αγαθών. Η αρμονία και συγκέντρωση όλων μαζί των αγαθών εύλογα θα μπορούσε να ονομασθεί δικαιοσύνη».
Η δικαιοσύνη δεν κρίνει κάνοντας μας χάρη, αλλά απονέμει την αξία του καθενός. Η δικαιοσύνη του Θεού ωστόσο είναι φιλανθρωπία, επειδή στο δίκαιο αναμειγνύεται το έλεος. Έτσι καλείται η δικαιοσύνη, η οποία δικαιώνει τον άνθρωπο και διαλύει τα αμαρτήματα. Αυτή μένει στον αιώνα. Η ελεημοσύνη στην Αγία Γραφή καλείται δικαιοσύνη, καθώς είναι έργο δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη κατέρχεται από τον ουρανό από τον Θεό, τον δίκαιο κριτή και η επανορθωτική και η ανταποδοτική.
Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης λέει για τη δικαιοσύνη: «Ο Θεός που είναι και δικαιοσύνη, μοιράζει στον καθένα κατά την αξία του παρέχει το σωστό μέτρο, το κάλλος, την ευταξία και την ομορφιά και ακόμη όλα όσα διανέμει και με τάξη ξεχωρίζει για τον καθένα, γιατί ο ίδιος είναι αίτιος κάθε ανεξάρτητης ενέργειας».
Η δικαιοσύνη λυτρώνει τις ψυχές από τον θάνατο. Η δικαιοσύνη είναι οδηγός προς το αγαθό, γιατί η αρχή του αγαθού δρόμου είναι το να πράττει κανείς δίκαια. Αυτός δε που επιδιώκει τη δικαιοσύνη, αγαπάει τον Θεό. Η δικαιοσύνη ισχυροποιεί αυτόν πού εργάζεται γι’ αυτήν. «Ἐν πλεοναζούσῃ δικαιοσύνῃ ἰσχύς πολλή», λέει η Γραφή· αν επιδιώκεις το δίκαιο, αυτό θα σε καταλάβει και θα σε ντύσει με ένδυμα δόξας. Η δικαιοσύνη είναι ο κανόνας, με τον οποίο πρέπει να αξιολογούμε κάθε πράξη τής ζωής μας.
Άνευ δικαιοσύνης δεν στέκεται καμμιά αρετή. Η έλλειψη της δικαιοσύνης μαρτυρά έλλειψη αγάπης. Στην καρδιά δε που στερείται την αγάπη είναι αδύνατον να αναπτυχθεί κάποια αρετή. Η αδικία καταστρέφει τα πάντα. Αυτός που πράττει την αδικία, αρνήθηκε τη Θεοσέβεια. Διότι κανείς άδικος δεν είναι Θεοσεβής. Αλλά και κανένας Θεοσεβής δεν είναι άδικος.
2. Η εικόνα του δίκαιου ανθρώπου.
Η εικόνα του δίκαιου είναι γεμάτη χάρη. Όλες μαζί οι αρετές ήρθαν και τού ζωγράφισαν τον χαρακτήρα, «γιατί στη δικαιοσύνη υπάρχουν όλες οι αρετές μαζί». Σπέρνει δικαιοσύνη και ευχαριστιέται με τους καρπούς της. Ο Κύριος εισακούει την προσευχή του. Ο δίκαιος θα ανθίσει σαν τον φοίνικα και θα αυξηθεί όσο ο κέδρος τού Λιβάνου. Οι καρποί της δικαιοσύνης του δεν χάνονται, λαβαίνει δε τον μισθό του από τον Κύριο. Ο δίκαιος ζει μέσα στη χαρά και την ευφροσύνη, το φως του δίκαιου λάμπει για πάντα, η δε ευλογία του Θεού ακουμπάει επί της κεφαλής του.
Η ευφροσύνη πληροί τον χρόνο του δίκαιου, ευλογείται το σπίτι του και μεγαλώνει η δύναμη του. Η σωτηρία του δίκαιου προέρχεται από τον Θεό και ο Θεός τον υποστηρίζει. Το σπέρμα του θα υπάρχει από γενεά σε γενεά και τα παιδιά του σαν μικρά κλαριά ελαιών, που φυτρώνουν γύρω από τον κορμό της ελιάς, θα στέκονται γύρω από το τραπέζι του. Ο Κύριος δεν απομακρύνει τα μάτια του από τον δίκαιο και τον βοηθά στις αντιξοότητες του και θα τον δοξάσει. Ο Κύριος έχει τον δίκαιο κάτω από την επίβλεψη του και ακούει την προσευχή του.
«Εκέκραξε ο δίκαιος και ο Κύριος τον εισάκουσε, τον απομάκρυνε απ’ όλες τις θλίψεις του» (βλ. Ψαλμ 33, 18). «Φυλάσσει Κύριος πάντα τα οστά αυτού, εν εξ αυτών ου συντριβήσεται» (βλ. Ψαλμ. 33, 21).
Ο Κύριος τον προστατεύει και είναι μαζί του όλες τις ημέρες της ζωής του. Αν του ορμήσουν ποταμοί δεν θα τον παγιδεύσουν και αν διαβαίνει ύδατα δεν θα παρασυρθεί από αυτά, γιατί ο Κύριος είναι μαζί του. Αν περάσει μέσα από τη φωτιά δεν θα καεί, η δεξιά τού Κυρίου θα τον σκεπάσει. Ο δίκαιος είναι άμεμπτος και τα χέρια του καθαρά από τη βρωμιά της αδικίας και η καρδιά του αμόλυντη από ανομίες.
Ο δίκαιος εμφανίζεται με πολύ θάρρος μπροστά στο δικαστήριο και το πρόσωπο του λάμπει μέσα από την απολογία του. Ο δίκαιος θα κληρονομήσει τη γη και το μνημόσυνο αυτού θα υπάρχει αιώνια. Το όνομα του θα το ευλογούν γενεές γενεών και τη δικαιοσύνη του θα τη διηγούνται οι απόγονοι του. Στα χέρια του δίκαιου υπάρχει πηγή ζωής και τα παιδιά του δεν πρόκειται να λιμοκτονήσουν. Από τον πλούτο των ασεβών θησαυρίζει ο δίκαιος. Οι δρόμοι του δίκαιου φωτίζονται από φως και οι οδοί του είναι ευθείες ενώπιον τού Κυρίου.
Ο δίκαιος αν πέσει θα ξανασηκωθεί. Κι αν επτά φορές πέσει, επτά θα σηκωθεί. Ο ίδιος ο Κύριος θα τον σηκώσει από το παράπτωμα του. Τα χείλη τού δίκαιου άνδρα στάζουν χάρη, το δε στόμα του λαλεί σοφία. Είναι μακάριος ο δίκαιος και θα είναι μακάριοι και οι απόγονοι που θα προέλθουν απ’ αυτόν. Των δικαίων οι ψυχές βρίσκονται στα χέρια του Θεού και δεν τους αγγίζει κανένα βάσανο. Η ελπίδα των δικαίων είναι αθάνατη. Οι δίκαιοι ζουν αιώνια και ο μισθός τους παρέχεται από τον Κύριο, το ίδιο και η φροντίδα, από τον Κύριο δίνεται.
Γι’ αυτόν το λόγο θα λάβουν βραβείο από το ίδιο το χέρι του Κυρίου, που θα είναι το βασίλειο της ευπρεπείας και το στολίδι του κάλλους, γιατί η δεξιά Του θα τούς σκεπάσει και ο βραχίονας Του θα τους υπερασπιστεί. Ακόμη και οι τρίχες της κεφαλής των δικαίων είναι αριθμημένες από τον Θεό και ούτε μία απ’ αυτές δεν θα πέσει δίχως τη θέληση Του. Μακάριος άνθρωπος ο δίκαιος.
3. Η εικόνα της αδικίας.
Αδικία είναι η συνήθεια να βλέπει κανείς τους νόμους με υπεροψία. Αδικία είναι ή περιφρόνηση των νόμων, η καταπάτηση του δικαίου. Αδικία είναι η εναντίωση στο Θείο θέλημα. Είναι ενέργεια για να επικρατήσει το κακό, ο πόλεμος, η ταραχή, η κακοδαιμονία, η βασιλεία του πονηρού. Η αδικία είναι ανοσιούργημα κι αυτόν πού την εργάζεται τον καθιστά ακάθαρτο μπροστά στον Θεό. Η αδικία είναι αποκρουστική στα μάτια του Θεού, καθώς προσβάλλει το πρώτο των Θείων χαρακτηριστικών που είναι η Θεία δικαιοσύνη. Είναι δε μητέρα κάθε κακίας, αφού μέσα στην αδικία κρύβεται δια μιας κάθε κακία.
Η αδικία είναι πράξη ψυχής που δεν συντάσσεται με τον Θεό, αλλά με τον πονηρό. Η αδικία φανερώνει ψυχή που δεν έχει καμμιά επαφή των συναισθημάτων με τη λογική, ούτε βέβαια μπορεί να κυριαρχήσει πάνω στα πάθη και τις επιθυμίες της. Η αδικία κρίνει προς το συμφέρον και όχι προς το δίκαιο. Αποδίδει το δίκαιο σ’ αυτούς που αδικούν και το αφαιρεί απ’ αυτούς που δικαιούνται να το λάβουν. Η αδικία γεμίζει τη γη με θρήνους και ο στεναγμός των αδικημένων ανεβαίνει μέχρι τον ουρανό.
Η αδικία, η οποία δεν έχει έλεος και οικτιρμούς, δεν δειλιάζει μπροστά σέ τίποτα. Συνθλίβει τις καρδιές των αδικημένων και κάνει από τα μάτια τους να τρέχουν πηγές δακρύων. Δεν ελεεί το ορφανό και δεν λυπάται τη χήρα. Πάντοτε αδυσώπητη και ανελέητη, επιβάλλει τις θελήσεις της και εκτελεί τις αποφάσεις της. Η τυραννία της είναι σκληρή, όπου δε επικρατεί κυριαρχεί ο στεναγμός και ο πόνος. Η αδικία αρνείται τον Θεό και δεν υπολογίζει το κράτος της δύναμης Του.
Η εικόνα της προκαλεί φρίκη και τρόμος καταλαμβάνει αυτούς που την αντικρύζουν. Είναι δύσμορφη και αποτρόπαιη και η όψη της μοιάζει με αρχαία ερινύα. Όπου κι αν εμφανιστεί, απομακρύνεται απ’ εκεί η ειρήνη, η χαρά και η ευθυμία. Η παρουσία της προμηνύει καταιγίδα και η φωνή της αναγγέλλει την καταστροφή. Απ’ όπου κι αν περάσει, η ερήμωση γίνεται ολοκληρωτική. Η αδικία είναι ο κακός δαίμονας που αφαιρεί την ευτυχία από τους ανθρώπους.
4. Η εικόνα του αδίκου.
Πολύ άσχημη είναι η όψη του αδίκου, γιατί ο χαρακτήρας της μοχθηρής του ψυχής αντικατοπτρίζεται σ’ αυτή. Οι δίκαιοι τον αποστρέφονται και οι τίμιοι τον περιφρονούν. Οι αγαθοί του κλείνουν την πόρτα και σιχαίνονται τη συναναστροφή μαζί του. Βδελύσσεται τον άδικο ο Θεός και αποστρέφει το πρόσωπο Του απ’ αυτόν. Ο άδικος διαστρέφει την αλήθεια και το ψέμα είναι συνέχεια στα χείλη του. Το πονηρό το λέει καλό και το καλό πονηρό, το σκοτάδι το λέει φως και το φως σκοτάδι, προκειμένου να αδικήσει τον πλησίον του. Με την πρόθεση του να αδικεί, αθετεί ακόμη και τον νομό του Θεού.
Στην τσέπη του έχει δύο σταθμά, ένα μικρό κι ένα μεγάλο και στην οικία του δύο μέτρα, το μικρό και το μεγάλο. Μεταθέτει προς όφελος του, όπου μπορεί, τα όρια των κτημάτων των ορφανών και υφαρπάζει την περιουσία από τις χήρες. Μαζεύει από την αδικία και θησαυρίζει από την αρπαγή. Θερίζει εκεί όπου δεν έσπειρε και μαζεύει εκεί όπου δεν διεσκόρπισε. Στον οίκο του αυλίζεται η αδικία και στα ταμεία του θησαυρίζεται δόλος.
Η καρδιά του αδίκου κλυδωνίζεται σαν τη θάλασσα που αναβράζει. Δεν υπάρχει ανάπαυση σ’ αυτήν. Τη γεμίζει ο φόβος και τη διακατέχει ο τρόμος. Η ψυχή του υποφέρει και τον συνταράσσουν δυνατά πάθη. Έχει γίνει δούλος της αδικίας, και η δύναμη της τυραννίας που φέρει η αδικία του έχει επιβληθεί. Ο νους του σκέπτεται τη δολιότητα και η διάνοια του ασχολείται με πονηρά σχέδια, όλες τις ημέρες τής ζωής του. Τα χέρια του είναι λερωμένα από τις αδικίες και τα πόδια του ακάθαρτα από τις άνομες πράξεις του. Θησαυρίζει και δεν ξέρει τελικά για ποιον τα μαζεύει.
Η οργή του Θεού διασκορπίζει τα πλούτη του. Οι απόγονοι του χάνονται και το σπίτι του μένει έρημο. Στο σπίτι του δεν θα υπάρξει άνδρας ηλικιωμένος, λέει ο Κύριος, διότι ο Θεός θα ανταποδώσει δικαιοσύνη αιώνια στον άδικο. Ο άδικος είναι ο πιο δυστυχής μέσα στους ανθρώπους. Στο σπίτι του δεν μπορεί να εισέλθει η ευτυχία.
Ο Ευριπίδης λέει ότι: «Κανείς ποτέ δεν ευτύχησε από τη στιγμή που έγινε άδικος».
Για τους αδίκους λέει η Αγία Γραφή: «Αυτός που αδικεί, κουβαλάει τελικά ότι αδίκησε και στον Θεό δεν υπάρχει προσωποληψία (Ρωμ. 2, 6-11). Ο άδικος δεν θα κληρονομήσει τη βασιλεία των Ουρανών (Α΄ Κορ. 6, 9-10). Έρχεται ημέρα οργής για τον άδικο (Ρωμ. 1, 18). Το στόμα του αδίκου θα φραχθεί (Ρωμ. 3, 19). Όσα θέρισαν οι άδικοι τελικά θα αποδοθούν στους δίκαιους. Ο Θεός δεν θα τους προστατέψει στα κακά που θα έρθουν. Θρήνος και απώλεια περιμένει τον άδικο, διότι από τον ουρανό θα αποκαλυφθεί η οργή του Θεού σε κάθε ανθρώπινη αδικία και ασέβεια» (Ρωμ. 1, 18).
Τις προσευχές των αδίκων ο Θεός δεν τις εισακούει, μα και αποστρέφεται τις θυσίες και τις προσφορές τους. Γιατί η θυσία των αδίκων δεν είναι αγνή και καθαρή, αλλά μολυσμένη προσφορά. Ποτέ δεν έχουν ευλογημένη και καλή κατάληξη οι άδικες πράξεις των ανόμων. Άθλιος και ταλαίπωρος ο άδικος άνθρωπος.
5. Χαρακτήρας του αδίκου (κατά τη Σοφία Σολομώντος, κεφ. β΄).
Ο χαρακτήρας του αδίκου στη Σοφία Σολομώντος περιγράφεται ως εξής: «Είπαν λοιπόν στον εαυτό τους, σκεπτόμενοι παράλογα, ότι η ζωή μας είναι λίγη και λυπηρή και ότι δεν υπάρχει γιατρειά για τον θάνατο του ανθρώπου και πως δεν έχει φανερωθεί ακόμη αυτός που γύρισε από τον Άδη. Ότι υπάρχουμε αυθύπαρκτοι και μετά απ’ αυτήν τη ζωή θα είναι σαν να μην υπήρξαμε ποτέ. Ότι ή πνοή μας σαν καπνός θα βγει από τα ρουθούνια μας και ότι ο λόγος μας είναι σπινθήρας πού βγαίνει από την κίνηση της καρδιάς, κι όταν αυτός σβήσει, στάχτη θα γίνει και το σώμα, αλλά και το πνεύμα θα διαλυθεί σαν κενός αέρας.
Το όνομα μας θα ξεχαστεί με τον χρόνο και κανείς δεν θα θυμάται τα έργα μας. Η ζωή μας θα παρέλθει όπως τα σύννεφα και η ομίχλη που διασκορπίζονται και χάνονται από τις ακτίνες και τη θερμότητα του ήλιου. Σκιά που παρέρχεται είναι η ζωή μας και δεν υπάρχει εμπόδιο στον θάνατο μας, ο Άδης είναι σφραγισμένος και κανείς δεν επιστρέφει απ’ εκεί.
Ελάτε λοιπόν να απολαύσουμε τα υπάρχοντα αγαθά, να χρησιμοποιήσουμε όσα αποκτήσαμε σαν νέοι δίχως αργοπορία, να χορτάσουμε με ακριβό κρασί και αρώματα, πριν παρέλθει για μας το άνθος της άνοιξης, να στεφανωθούμε με κάλυκες ρόδων πριν μαραθούμε. Κανείς να μην αφήσει αχρησιμοποίητη την εποχή αυτή που η δύναμη μας είναι αγέρωχη. Να αρπάξουμε ότι υπάρχει και ότι συντελεί στο να γεμίσουμε ευφροσύνη, καθότι αυτή η μερίδα, ο κλήρος αυτός, μας ανήκει. Ας καταπιέσουμε τον φτωχό και τον δίκαιο, ας μη λυπηθούμε τις χήρες, ούτε να ντραπούμε τα πολλά χρόνια των γερόντων.
Για μας η δύναμη μας, ας γίνει νόμος δικαιοσύνης (εφόσον το ασθενές ελέγχεται σαν άχρηστο), ας παγιδεύσουμε τον δίκαιο, γιατί είναι εμπόδιο για μας· εναντιώνεται στα έργα μας, μας κατηγορεί για ατοπήματα νομικά, μάς υπενθυμίζει τα αμαρτήματα της νεότητας μας, μας λέει ότι έχει γνώση Θεού και ονομάζει τον εαυτό του παιδί του Κυρίου, γίνεται έλεγχος στις σκέψεις μας. Είναι βαρύ για μας ακόμη και να τον βλέπουμε, γιατί ο τρόπος της ζωής του δεν μοιάζει με τον δικό μας και οι δρόμοι του είναι τελείως διαφορετικοί. Γι’ αυτόν λογιζόμαστε απατεώνες και φεύγει από τις συναναστροφές μας, γιατί μας θεωρεί ακάθαρτους.
Μακαρίζει τα τέλη των δικαίων και υπερηφανεύεται ότι έχει τον Θεό πάτερα. θα δούμε αν είναι τα λόγια του αληθινά, θα εξετάσουμε τα αποτελέσματα της ζωής του. Διότι αν είναι δίκαιος υιός Θεού, ο Θεός θα τον προστατέψει και θα τον απομακρύνει απ’ αυτούς που τον πολεμούν. Θα ετοιμάσουμε γι’ αυτόν ύβρεις και βάσανα και θα γνωρίσουμε την ειλικρίνεια του και θα δοκιμάσουμε την ανεξικακία του. Θα τον καταδικάσουμε σε εξευτελιστικό θάνατο και θα παρατηρούμε τα λόγια που θα λέει.
Αυτά σκεπτόμενοι πλανήθηκαν, γιατί τους τύφλωσε εντελώς η κακία τους, δεν γνώρισαν τα μυστήρια του Θεού, ούτε ήλπισαν να λάβουν μισθό αγιότητας, ούτε μπόρεσαν να διακρίνουν το βραβείο των αμόλυντων ψυχών, να καταλάβουν ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο άφθαρτο, κατ’ εικόνα της δικής Του αιωνιότητας και ότι εξαιτίας του φθόνου του Διαβόλου, εισήλθε ο θάνατος στον κόσμο. Και όσοι ανήκουν στον Διάβολο, θα υποστούν τον θάνατο» (Σοφία Σολομώντος 2, 1-24).
6. Περί πλεονεξίας και εικόνας του πλεονέκτη.
Η πλεονεξία είναι πάθος αχόρταγης ψυχής. Ο πλεονέκτης συγκεντρώνει ασήμι και μαζεύει χρυσάφι, κτίζει σπίτια και πλησιάζει οικία την οικία και αγρό τον αγρό, με σκοπό να αφαιρέσει κάτι από τον ιδιοκτήτη, έως ότου δεν του αφήσει τίποτα. Ο πλεονέκτης όσο περισσότερο αυξάνει την περιουσία του, τόσο περισσότερο γίνεται άπληστος. Ο πλεονέκτης αισθάνεται δίψα για χρυσάφι και πείνα για περιουσία, γι’ αυτόν το λόγο δεν μπορεί να απαλλαγεί ούτε από τη φτώχεια ούτε από τη στέρηση.
Με ποτό μεν έχουν σβήσει την όρεξη τού πότη και την επιθυμία της τροφής τη χόρτασαν με τροφή. Την πλεονεξία όμως, δεν την έσβησαν ούτε με ασήμι ούτε με χρυσάφι. Στον πλεονέκτη ταιριάζει αυτό που έχουν πει για τον αλαζόνα γιατρό: «Το φάρμακο σου κάνει την αρρώστια να χειροτερεύει». Η πλεονεξία είναι άπιστη μανία που ενθουσιάζει την αχόρταγη ψυχή, με σκοπό να αυξήσει την περιουσία που ήδη κατέχει, Τόσο πολύ ανάβει στην ψυχή δυνατή επιθυμία γι’ αυτά που δεν έχει, ώστε να αμελεί αυτά που έχει κατακτήσει.
Γι’ αυτό ο πλεονέκτης δεν μπορεί να κρατήσει τίποτα άξιο αγάπης. Γιατί το αγαθό πού προηγουμένως το αγαπούσε και επιθυμούσε να το κάνει δικό του, μόλις το αποκτήσει, χάνει στα μάτια του τον προηγούμενο χαρακτήρα και αποβαίνει ανάξιο της αγάπης του, ώστε καταλήγει να παραμελείται. Ο πλεονέκτης δεν αγαπάει όσα έχει κατακτήσει, ευχαριστιέται μόνο με την προσδοκία, την αναμονή του κέρδους, τού πλούτου, του αγαθού. Αυτό όμως εκπνέει, από τη στιγμή που το αποκτά.
Αντίθετα, η αγάπη σ’ αυτά που έχουν αποκτηθεί, διώχνει μακριά την πλεονεξία και φέρνει την αυτάρκεια. Η δε αυτάρκεια φέρνει τον χορτασμό, την πλησμονή και την αμέλεια για νέες κατακτήσεις. Ενώ οι πλεονέκτες θησαυρίζουν και δεν γνωρίζουν τι και για ποιο σκοπό μαζεύουν. Είναι ανένδοτοι στο να δώσουν ελεημοσύνη και οκνηροί στο να προσφέρουν, διότι αυτοί που κερδίζουν από πλεονεξία, δεν θέλουν να ξοδεύουν τίποτα.
Ο Μέγας Βασίλειος λέει για τον πλεονέκτη: «Τον πλεονέκτη τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει. Είναι χειρότερος και από τη φωτιά. Θέλει συνεχώς τα πάντα για τον εαυτό του. Δε νοιάζεται να απολαύσει αυτά που μάζεψε, αλλά σπαταλάει τον εαυτό του με την επιθυμία να κατακτήσει όλο και περισσότερα. Κατόπιν ξαγρυπνάει και είναι όλο μέριμνες και φροντίδες. Όσο λοιπόν αυξάνει ο πλούτος, τόσο βαρύτερη γίνεται η μέριμνα για τη ζωή του».
7. Περί κλοπής και αρπαγής και περί κλέφτη και άρπαγα.
Κλοπή είναι το να αφαιρεί στα κρυφά κανείς κάτι από κάποιον. Αρπαγή δε, το να αφαιρεί κανείς κάτι με τη βία. Ο κλέφτης και ο άρπαγας είναι ανόητοι και άμυαλοι, γιατί μίσησαν την έντιμη εργασία που αποδίδει κέρδος με ευφροσύνη και αγάπησαν το να είναι αργόσχολοι, αγάπησαν την αργία που οδηγεί στην κλοπή, την αρπαγή και κάθε κακία απ’ την οποία πηγάζει κάθε πίκρα. Οι κλέφτες και οι άρπαγες μίσησαν την αληθινή χαρά, την ευδαιμονία και αγάπησαν την κακοδαιμονία, μίσησαν την ίδια την ψυχή τους.
Αποφεύγουν το φως της μέρας, για να μην τους αποκαλύψει και καταφεύγουν σέ σκοτεινές σπηλιές, για να τους καλύψει το πέπλο του σκότους. Τρέμουν τη σκιά τής εξουσίας και δεν μπορούν να βρουν ηρεμία. Περνούν δύσκολες νύχτες και το πάθος τής ακολασίας απομακρύνει απ’ αυτούς κάθε ανάπαυση. Οι κλέφτες και οι άρπαγες κολάζονται και εδώ αλλά και στην άλλη ζωή θα καταδικαστούν αυστηρά για τις αδικίες τους.
Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως
Το γνώθι σαυτόν
εκδ. Άθως
Απόδοση στη Νέα Ελληνική: Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου – Επίμετρο: Γιώργος Μπάρλας
Μπορείτε να διαβάσετε και υπόλοιπα κεφάλαια του βιβλίου εδώ:
Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως: Το γνώθι σαυτόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου