ΑΓΙΟΥ ΙΩΣΗΦ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΑΠΟΛΟΓΙΑ
προς τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ τον Παλαιολόγο,
περί των αξιώσεων του Πάπα της Ρώμης,
Ιούνιος 1273.
* Το κείμενο της απολογίας του αγίου Ιωσήφ λαμβάνεται από την έκδοση V. Laurent et J. Darrouzes, Dossier Grec de l’ union de Lyon (1273-1277), Paris 1976, σελ. 135-301. Λόγω της εκτάσεως του κειμένου, ανθολογήσαμε και μεταφράσαμε στη νεοελληνική κάποια καίρια σημεία της. Τα παραθέτουμε είτε αυτούσια, εντός εισαγωγικών, είτε συντομευμένα. Τα αυτούσια παραθέματα ακολουθούνται από παρένθεση με τον αριθμό σελίδος στην ανωτέρω έκδοση.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγικά: Ιστορικό περιβάλλον
1. Εισαγωγή Απολογίας – Περί των Λατίνων
2. Άξιοι αναθεματισμού λόγω του Filioque
3. Περί ειρήνης …
4. Απάντηση στα τρία κεφάλαια
5. Κοινωνία και ορθή πίστη.
6. Η αποβολή του Πάπα
7. Λόγοι οικονομίας
Εισαγωγικά: Ιστορικό περιβάλλον
Ο άγιος Ιωσήφ πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έζησε σε μία πολύ ταραγμένη περίοδο του Βυζαντίου. Ο τότε αυτοκράτορας, Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος (1259-1282), άνδρας φιλόδοξος και αδίστακτος, είχε δημιουργήσει σοβαρά σχίσματα στην Εκκλησία, τα οποία ταλαιπώρησαν την Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία για πολλά χρόνια. Ο άγιος Ιωσήφ είχε να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα, που θυμίζουν έντονα την δική μας εποχή. Οι ενδοεκκλησιαστικές αντιπαλότητες, η οξύτητα των αντιπαραθέσεων, η αφόρητη πίεση εξωεκκλησιαστικών παραγόντων, τα επιχειρήματα περί λόγων οικονομίας για ενότητα με τους Λατίνους, είναι λίγα από τα κοινά σημεία των δύο εποχών.
Η Απολογία του αγίου Πατριάρχη είναι ένα αγιοπατερικό μνημείο πίστεως και ομολογίας. Δείχνει την σύνεση και το μαρτυρικό ορθόδοξο φρόνημα του Αγίου, και έχει πολλά να μας διδάξει, καθώς τα προβλήματα που έκαναν αναγκαία την σύνταξη της είναι παρόμοια προς τα δικά μας.
Προς τα τέλη του 1272 ήλθε αντιπροσωπεία από την Ρώμη, κατόπιν αιτήσεως του αυτοκράτορα Μιχαήλ. Σκοπός του αυτοκράτορα ήταν η ένωση με την Δύση για την επίτευξη βοηθείας από τον Πάπα. Πίστευε ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να αποσοβηθεί η απειλή του κινδύνου μιας επιθέσεως του Καρόλου Ανδεγαυού, του βασιλιά της Αραγωνίας, ο οποίος εποφθαλμιούσε την Κωνσταντινούπολη.
Η Ρώμη απαιτούσε, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εκκλησιαστική ένωση, την αποδοχή των τριών “κεφαλαίων”, δηλαδή την αποδοχή του Πάπα ως πρώτου αρχιερέα, την αποδοχή του εκκλήτου (δηλαδή του δικαιώματος προσφυγής σ’ αυτόν, ως ανώτατου δικαστή) και τη μνημόνευση του ονόματος του. Όλα τα άλλα, δόγματα, ήθη και έθιμα της κάθε Εκκλησίας – έλεγε -, θα έμεναν ανέπαφα. Η κάθε μία θα κρατούσε την δική της παράδοση.
Ο Μιχαήλ ζήτησε την θεολογική γνώμη του Πατριάρχη, των Αρχιερέων, πολλών μοναστικών κέντρων και λογάδων κληρικών. Ένα από τα μοναστικά κέντρα που απάντησε προς τον αυτοκράτορα ήταν και το Άγιον Όρος. Απέρριψε και καταδίκασε απερίφραστα τα τρία κεφάλαια (377-403). Ο αυτοκράτορας, στις αρχές του 1273, συγκάλεσε “Διάσκεψη” στην Κωνσταντινούπολη με την συμμετοχή του πατριάρχη Ιωσήφ και άλλων επισκόπων. Στην “Διάσκεψη” αυτή ο αυτοκράτορας υποστήριζε ότι οι διαφορές με τους Δυτικούς ήσαν επουσιώδεις. Προσπάθησε και πίεσε τους Αρχιερείς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, να αποδεχθούν τα “κεφάλαια”*.
* πρβλ. Γεωργίου Παχυμέρη, Ιστορία, 5, 12, PG 143, 826-9.
Η “Διάσκεψη” απέτυχε, αν και ο αυτοκράτορας προσωπικά αποδέχθηκε την λατινική ομολογία πίστεως. Λίγο αργότερα, έστειλε στον Πατριάρχη έγγραφο τόμο, όπου εξέθετε αναλυτικά τις απόψεις του, και απαιτούσε έγγραφη και τεκμηριωμένη απάντηση. Ο Πατριάρχης υιοθέτησε, σε συνεδρία της Πατριαρχικής συνόδου, τον συνταχθέντα από τον μαθητή του, Ιώβ τον Ιασίτη, αντιρρητικό τόμο. Τον απέστειλε, με μικρές τροποποιήσεις, ως απολογία του, τον Ιούνιο του ίδιου έτους*.
* πρβλ. ένθ’ ανωτ. 5, 14, σελ. 832-4 και V. Laurent, Dossier… σελ. 1.
Με μία προσφώνηση στον αυτοκράτορα, κατά τον συνηθισμένο τρόπο της εποχής, αρχίζει τον λόγο του ο Πατριάρχης:
8. Πατρική παραίνεση
Επίλογος: Τα γεγονότα που ακολούθησαν
7. Λόγοι οικονομίας
Πολλοί αναφέρουν ότι προκύπτουν λόγοι οικονομίας, προβάλλοντας μάλιστα μεγάλο όγκο επιχειρημάτων. Τους ερωτώ, όμως, ο Κύριος ποιους οικονόμους μακαρίζει; (πρβλ. Ματθαίος 24, 45). Αυτούς που απλά εκτελούν το έργο του οικονόμου; Ή τους πιστούς και φρονίμους; Προφανώς τους δεύτερους. Δεν πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε παράβαση των διατεταγμένων για λόγους οικονομίας, διότι η παράβαση είναι γνώρισμα απιστίας και όχι πίστεως. Η οικονομία δεν ταυτίζεται με την παρανομία. Δεν είναι οικονομία όταν υποχωρείς στους Ιταλούς, εν όσω αυτοί βλασφημούν. Πολλές φορές αποδείξαμε έως τώρα ότι αυτό είναι παρανομία.
Ο μέγας Βασίλειος σε μία επιστολή του λέει, ότι «πρέπει να παιδαγωγούμαστε από τις ευαγγελικές εντολές, οι οποίες δεν μεταβάλλονται ανάλογα με τις εποχές ή με τις περιστάσεις των ανθρώπινων πραγμάτων» (Επιστολή 244, 8, PG 32, 921D) (271). «Ας μην μας κατηγορήσει κάποιος, για όνομα του Θεού, για έλλειψη συμπάθειας και μνησικακία. Διότι δεν αρνούμαστε να προσευχηθούμε για τον Πάπα, ούτε λαχταράμε την απώλειά του, μη γένοιτο» (277). «Τον Λατίνο θα τον δεχθώ πολύ ευχαρίστως σε κοινωνία, εάν ομολογήσει την πίστη σε όλες τις προηγούμενες αγίες Συνόδους, και δεν λέει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού… Η ένωση μπορεί να γίνει, αν θέλουμε, σε όσα δεν βλάπτονται ψυχές» (Μέγας Βασίλειος, Επιστολή 113, PG 32, 525D) (279), όχι σε όσα χωριζόμαστε από τον Θεό. Και δυστυχώς «στους Λατίνους ούτε η Αγία Τριάδα δεν κηρύττεται ορθά… Αυτό το φωνάζει η κατά του Αγίου Πνεύματος βλασφημία, την οποία πρόσθεσαν στην ομολογία της πίστεως» (279-81).
Συνέχεια διαβάστε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου