«Πιστεύω εἰς τόν Πατέρα καί εἰς τόν Υϊόν καί εἰς τό ̔́Αγιον Πνεῦμα καί εἰς ἕνα Βάπτισμα μετανοίας»,
Α΄ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ
Προς τους Νεοφώτιστους. Και ανάγνωση από την Α΄ Καθολική Επιστολή Πέτρου, από το «Νήψατε, γρηγορήσατε», μέχρι το τέλος της Επιστολής.
Α΄.
Από καιρό ποθούσα να σας μιλήσω, γνήσια και περιπόθητα παιδιά της Εκκλησίας, γι’ αυτά τα πνευματικά και επουράνια Μυστήρια. Επειδή όμως γνώριζα καλά, ότι ο άνθρωπος δέχεται και παραδέχεται πιο εύκολα, όσα μηνύματα του δίνουν τα μάτια του, παρά όσα του προσφέρουν τα αυτιά του, περίμενα αυτή ακριβώς την ώρα – που θα ήσασταν, λόγω του Βαπτίσματος, περισσότερο δεκτικοί και θα μπορούσατε να κατανοήσετε καλύτερα όσα θα ειπωθούν – για να σας χειραγωγήσω, ξεκινώντας μαζί σας από κείνη τη νύχτα που βαπτιστήκατε, στον πιο φωτεινό κι ευωδιαστό λειμώνα αυτού του Παραδείσου της Εκκλησίας.
Και είναι βέβαιο τώρα ότι βρίσκεσθε σε μια άλλη κατάσταση, διότι ήδη έχετε δεχθεί και έχετε γίνει κοινωνοί των θείων και υπερφυών χαρισμάτων του θείου και ζωοποιού Βαπτίσματος. Επειδή πρέπει τώρα πλέον να σας παραθέσω τράπεζα με τις πιο πλήρεις και πιο τέλειες τροφές, θα επιχειρήσω να σας ερμηνεύσω με ακρίβεια και να σας εξηγήσω πιο ξεκάθαρα το καθετί από αυτά, ώστε να πληροφορηθείτε με ακρίβεια και να γνωρίσετε το νόημα και τη σημασία που είχαν όλα όσα έγιναν για σας, εκείνο το βράδυ που βαπτιστήκατε.
Β΄.
Μπήκατε στην αρχή στον προθάλαμο του Βαπτιστηρίου και αφού σταθήκατε στραμμένοι προς τη δύση, σας πρόσταξαν ν’ απλώσετε το χέρι σας και να αποχωριστείτε με αποστροφή το σατανά, σαν να ’τανε αυτός μπροστά σας και να τον βλέπατε. Πρέπει όμως να ξέρετε πως προτύπωση αυτής της πράξεως σας υπάρχει σε ένα γεγονός της Παλαιάς Διαθήκης. Τότε δηλαδή που ο Φαραώ, εκείνος ο τόσο σκληρός και αδυσώπητος τύραννος, κατατυραννούσε τον ελεύθερο και ευγενικό λαό των Εβραίων και ο Θεός έστειλε το Μωυσή για να τον ελευθερώσει, από την βαριά δουλεία των Αιγυπτίων.
Και τα μεν υπέρθυρα των εισόδων των Εβραϊκών σπιτιών βάφονταν με το αίμα του αρνίου – για να προσπεράσει και να φύγει ο εξολοθρευτής εκείνος Άγγελος, από τα σπίτια που ’χαν το αιμάτινο σημάδι (πρβλ. Εξ. 12, 7. 13, 22-23) – ο δε λαός των Εβραίων ελευθερώθηκε με θαυμαστό και παράδοξο τρόπο.
Τότε λοιπόν, που με τη φυγή τους ελευθερώθηκαν οι Ιουδαίοι, ο Φαραώ τους καταδίωξε με μανία (πρβλ. Εξ. 14, 23). Και μ’ όλο που είδε τη θάλασσα να σχίζεται για χάρη τους, με τόσο παράδοξο τρόπο, δεν σταμάτησε η ορμή του μπροστά σ’ αυτό το θαυμαστό συμβάν, αλλά εξακολουθούσε να τρέχει απειλητικά ξωπίσω τους, προσπαθώντας να τους φτάσει. Ξαφνικά όμως και αστραπιαία βρέθηκε στο βυθό και πνίγηκε μέσα στα νερά της Ερυθράς Θάλασσας (πρβλ. Εξ. 14, 28).
Γ΄.
Έλα λοιπόν τώρα, νοερά σε παρακαλώ, από τα παλιά στα νέα και από την προτύπωση στην αλήθεια. Εκεί στην Αίγυπτο στάλθηκε στον κόσμο από τον Θεό ο Μωυσής. Εδώ στάλθηκε στον κόσμο από τον Θεό Πατέρα ο Χριστός. Εκεί, ο Μωυσής για να οδηγήσει έξω από την Αίγυπτο ένα λαό βασανισμένο. Εδώ, ο Χριστός στον κόσμο, για να ελευθερώσει, όσους τυραννιούνταν, όντας δέσμιοι στην αμαρτία. Εκεί, το αίμα του αρνιού απόδιωχνε τον εξολοθρευτή Άγγελο, εδώ, το Αίμα του αναμάρτητου Αμνού (Α΄ Πέτρ. 1, 19), του Ιησού Χριστού, φυγαδεύει τους δαίμονες.
Εκείνος, ο τύραννος, ο Φαραώ, κατεδίωξε μέχρι τη θάλασσα τον παλαιό εκείνο λαό. Κι εδώ, εσένα, σ’ ακολούθησε ο θρασύς, ο ξεδιάντροπος και αρχέκακος αυτός δαίμονας, μέχρι τα σωτήρια βαπτιστήρια νάματα. Εκείνος, ο Φαραώ, καταποντίστηκε στην Ερυθρά θάλασσα, αυτός, ο διάβολος, αφανίζεται μέσα στο σωτήριο νερό του θείου Βαπτίσματος,
Δ΄.
Αλλ’ όμως, ας ξαναγυρίσουμε σ’ ό,τι έγινε με σας εδώ, όταν έχοντας απλωμένο το χέρι σας, ακούσατε το: «Αποτάσσομαι σοι σατανά», δηλαδή αποχωρίζομαι μια για πάντα από σένα σατανά. Θέλω να σας εξηγήσω και για ποιο λόγο στεκόσαστε γυρισμένοι προς τη δύση. Είναι απαραίτητο να το μάθετε αυτό. Το ορατό λοιπόν σκοτάδι της νύχτας έρχεται από τη δύση, καθώς δύει ο ήλιος. Κι εκείνες, ο διάβολος, επειδή είναι σκοτεινός και βρωμερός, στο σκοτάδι έχει και την εξουσία του. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο στρεφόσαστε συμβολικά προς τη δύση και αποχωριζόσαστε το σατανά, το σκοτεινό εκείνο και ζοφερό άρχοντα του σκοταδιού.
Τι έλεγε λοιπόν καθένας από σας, καθώς βρισκόταν στραμμένος προς τη δύση; «Αποτάσσομαι σοι σατανά». Αποχωρίζομαι μια για πάντα από σένα, τον πονηρό και ωμότατο τύραννο. Δεν φοβάμαι πια τη δύναμη σου, γιατί ο Χριστός σου την αφάνισε, όταν έγινε άνθρωπος, όταν έπαθε και πέθανε ως άνθρωπος. Και με το θάνατο του, κατάργησε τον θάνατο, ώστε να μην είμαι πλέον εγώ για πάντα υπόδουλος κι αιχμάλωτος (πρβλ. Εβρ. 2, 14-15).
Αποχωρίζομαι μια για πάντα από σένα, το δολερό και πανούργο φίδι. Αποχωρίζομαι μια για πάντα από σένα, γιατί όντας επίβουλος, υποκρίθηκες τον φίλο και διέπραξες κάθε παρανομία, παρακινώντας τους προγόνους μας σε αποστασία από τον Θεό. Αποχωρίζομαι μια για πάντα από σένα, σατανά, που είσαι δημιουργός και συνεργός κάθε κακίας.
Ε΄.
Έπειτα, κατά δεύτερο λόγο, σε μαθαίνουν να λες: «Καί πάσι τοῖς ἔργοις σου». Έργα του σατανά είναι κάθε αμαρτία, την οποία πρέπει οπωσδήποτε να αποχωριστούμε μια και για πάντα. Όπως δηλαδή, όταν ξεγλιστράει κανείς μακριά από κάποιον τύραννο, γλυτώνει ταυτόχρονα και από τα όπλα του. Κάθε λοιπόν είδους αμαρτία θεωρείται ότι ανήκει στα έργα του διαβόλου.
Πλην όμως να ξέρεις καλά κι αυτά: Όσα ομολογείς, ιδιαίτερα κατά τη φρικτή εκείνη ώρα της αποταγής, γράφονται στ’ αόρατα βιβλία του Θεού. Κάθε φορά λοιπόν που θα συλλαμβάνεσαι να διαπράττεις κάτι αντίθετο από αυτά που τώρα ομολόγησες, θα κριθείς ως παραβάτης της συμφωνίας που έκανες.
Αποχωρίζεσαι λοιπόν με την ομολογία σου, τα έργα του σατανά, δηλαδή αποχωρίζεσαι κάθε δραστηριότητά σου αντίθετη και ασύμφωνη με τη διδασκαλία του Κυρίου, που γίνεται είτε με πράξεις (έργα), είτε με διανοήματα (με το νου).
ΣΤ΄.
Έπειτα λες; «Καί πάσῃ τῇ πομπῇ αὐτοῦ». Δηλαδή αποστρέφομαι και όλα τα κακά που τον συνοδεύουν και τον ακολουθούν. Πομπή του διαβόλου είναι η θεατρομανία, οι ιπποδρομίες, τα κυνήγια και κάθε άλλη παρόμοια ματαιότητα, από την οποία ευχόταν να ελευθερωθεί ο Άγιος Δαβίδ, ο Ψαλμωδός και έλεγε στο Θεό: «Στρέψε μακριά το βλέμμα μου, για να μη δω κι επιθυμήσω μάταια πράγματα» (Ψαλμ. 118, 37).
Μην τρέχεις με μανία στα θέατρα και μην ασχολείσαι με τα όσα γίνονται στις θεατρικές παραστάσεις, όπου συναντάει κανείς τους αμαρτωλούς ηθοποιούς να βρίζονται και να ασχημονούν ή και άνδρες θηλυπρεπείς να χορεύουν οργιαστικά.
Να αποφεύγεις ακόμα κι εκείνους που καταγίνονται με τα κυνήγια, για να ικανοποιήσουν την άθλια γαστέρα. Αυτοί πολλές φορές, θέλοντας να γεμίσουν το στομάχι τους με φαγητά, έγιναν στην πραγματικότητα οι ίδιοι φαγητό ανήμερων και άγριων θηρίων. Και για να πω καλύτερα, για να ικανοποιήσουν τον θεό τους, δηλαδή την κοιλιά τους (Πρβλ. Φιλιπ. 3, 19), αναρριχώνται στους γκρεμούς και χάνουν τη ζωή τους.
Να αποφεύγεις και τις ιπποδρομίες, αυτό το παθιασμένο θέαμα, που κάνει τις ψυχές άγριες και χυδαίες. Αυτά λοιπόν όλα είναι πομπή του διαβόλου.
Ζ΄.
Στην πομπή του διαβόλου συναριθμούνται κι εκείνα που κρεμούν ως θυσίες στα είδωλα και στα πανηγύρια, τα οποία πολλές φορές είναι κρέατα, ψωμιά ή άλλα παρόμοια, που έχουν μιανθεί με την επίκληση των βδελυρών και ακάθαρτων δαιμόνων. Γιατί όπως ακριβώς ο άρτος και ο οίνος της Θείας Ευχαριστίας, πριν από την επίκληση της Αγίας και προσκυνητής Τριάδος, είναι σκέτο ψωμί και κρασί, μετά όμως την επίκληση ο μεν άρτος γίνεται Σώμα Χριστού, ο δε οίνος Αίμα Χριστού, έτσι και αυτές οι τροφές της πομπής του διαβόλου, πάνω στις οποίες γίνεται επίκληση των δαιμόνων, ενώ είναι από τη φύση τους απλά φαγώσιμα, γίνονται με την επίκληση των δαιμόνων μολυσμένα και ακάθαρτα.
Η΄.
Και στη συνέχεια, καλείσαι να πεις: «Καί πάσῃ τῇ λατρεία σου». Λατρεία του διαβόλου είναι η προσευχή στα είδωλα και στους ναούς των ειδώλων και όσα γίνονται προς τιμή των άψυχων ειδώλων, όπως: Το να ανάβει κανείς λύχνους ή να θυμιάζει κοντά σε πηγές και ποταμούς, πράγματα που επιχείρησαν μερικοί οι οποίοι απατήθηκαν από διάφορα όνειρα ή από τους δαίμονες, νομίζοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα γιατρευτούν από τις αρρώστιες τους.
Πρόσεξε μην ασχοληθείς με τέτοιου είδους πράγματα. Η οιωνοσκοπία, η μαντεία, οι κληδονισμοί, τα περιάμματα, οι επιγραφές σε πέταλα και μερικές άλλες τέτοιες εφάμαρτες τέχνες, είναι όλα λατρεία του διαβόλου. Να τα αποφεύγεις όλα αυτού του είδους τα πράγματα. Γιατί αν πέσεις σε κάτι από αυτά που ανέφερα, μετά την απόταξη του σατανά και την σύνταξη σου με τον Χριστό, θα αντιμετωπίσεις πολύ πιο μανιασμένο τον τύραννο. Επειδή τότε ίσως σε περιποιόταν, γιατί ήσουν δικός του και δεν σε τυραννούσε τόσο με τη σκληρή δουλεία του. Τώρα όμως τον έχεις, με το Βάπτισμα, πάρα πολύ πικράνει. Επειδή λοιπόν είναι μαζί σου τώρα πικραμένος, αν πέσεις και αναμειχθείς σε κάποια από τις διαβολικές τέχνες, και τον Χριστό θα στερηθείς και του διαβόλου την κακία και την εκδίκηση θα γευτείς.
Δεν άκουσες την παλαιά εκείνη ιστορία που μας διηγείται για το Λωτ και τις θυγατέρες του; Δεν σώθηκε αυτός και οι θυγατέρες του, επειδή ανέβηκε στο όρος, ενώ η γυναίκα του έγινε στήλη από αλάτι (πρβλ. Γεν. 19, 26) και μένει στιγματισμένη στους αιώνες, για να θυμίζει στους μεταγενέστερους τα αποτελέσματα της κακής προαιρέσεως και της επιστροφής στα παλιά; Πρόσεχε λοιπόν τον εαυτό σου (πρβλ. Τωβ. 4, 12) και αφού έβαλες το χέρι σου στο αλέτρι, μην κάνεις πάλι πίσω και γυρίσεις στις παλιές συνήθειες, της χωρίς Χριστό ζωής, που είναι κακόγουστες και επικίνδυνες (Πρβλ. Λουκ. 9, 62).
Φεύγε καλύτερα στο όρος (πρβλ. Γεν. 19, 18), προς τον Ιησού Χριστό, στο λίθο που λαξεύτηκε, χωρίς χέρι ανθρώπου και γέμισε με τη Χάρη Του και πλήρωσε ολόκληρη την οικουμένη (πρβλ. Δαν. 2, 34-35 και 45).
Θ΄.
Όταν λοιπόν αποχωρίζεσαι και αρνιέσαι το σατανά, καταπατώντας κάθε συμφωνία μαζί του, τότε ανατρέπεις τις παλιές συνθήκες που είχες με τον άδη (πρβλ. Ησ. 18, 15) και σου ανοίγεται πάλι ο Παράδεισος του Θεού, τον οποίο φύτεψε στην ανατολή (πρβλ. Γεν. 2, 8) και απ’ όπου, για την παράβαση του, εξορίστηκε ο προπάτορας μας Αδάμ. Αυτό ακριβώς το γεγονός συμβολίζει η στροφή που κάνεις από τη Δύση προς την Ανατολή, όπου είναι ο τόπος του φωτός. Τότε σου είπαν να ομολογήσεις και να πεις: «Πιστεύω εἰς τόν Πατέρα καί εἰς τόν Υϊόν καί εἰς τό ̔́Αγιον Πνεῦμα καί εἰς ἕνα Βάπτισμα μετανοίας», για τα οποία μιλήσαμε αναλυτικά, όπως μας φώτισε η Χάρη του Θεού, στις προηγούμενες Κατηχήσεις.
Ι΄.
Με όλα λοιπόν όσα άκουσες ασφάλισε τον εαυτό σου και πρόσεχε παντού και πάντοτε. Γιατί ο αντίδικος μας διάβολος, όπως πριν από λίγο διαβάσαμε, περπατάει σαν μανιασμένο λιοντάρι, ζητώντας να βρει κάποιον και να τον καταπιεί (πρβλ. Α΄ Πέτρ. 5, 8). Αλλά κατά τους χρόνους που προηγήθηκαν από το Βάπτισμα, έχοντας δύναμη ο θάνατος κατάπιε πολλούς (Ησ. 25, 8). Μετά όμως από το λουτρό της αναγεννήσεως, ο Θεός αφαίρεσε κάθε δάκρυ από το πρόσωπο κάθε βαπτισμένου (πρβλ. Αποκ. 21, 4). Τώρα πια δεν θα ξανακλάψεις πένθιμα, γιατί ξεντύθηκες τον παλαιό άνθρωπο. Αλλά θα πανηγυρίζεις ντυμένος το σωτήριο ένδυμα (πρβλ. Ησ. 61, 10), τον Ιησού Χριστό (πρβλ. Ρωμ. 13, 14 και Γαλ. 3, 27).
ΙΑ΄.
Αυτά που είπαμε πάρα πάνω είναι όσα γίνονταν στον προθάλαμο του Βαπτιστηρίου. Στις επόμενες όμως Κατηχήσεις, θα εισέλθουμε, αν ο Θεός το επιτρέψει στο Βαπτιστήριο, στα άγια των Αγίων. Εκεί θα διδαχτούμε τι συμβόλιζαν όσα κατά το Βάπτισμα εκεί συντελέστηκαν.
Στον Θεό ανήκει δόξα, κράτος, μεγαλοσύνη καθώς και στον Υιό και στο Άγιο Πνεύμα, στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Κατηχήσεις, Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων.
εκδ. Ετοιμασία – Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Καρέα.
Ε΄ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ
Και ανάγνωση από την Α΄ Καθολική Επιστολή Πέτρου: «Γι’ αυτό πρέπει να πετάξετε από πάνω σας κάθε ακαθαρσία και κάθε δόλο και όλες τις κακολογίες και κατακρίσεις» (πρβλ. Α΄ Πέτρ. 2, 1) και όσα ακολουθούν στο ίδιο χωρίο.
Α΄. Με τη φιλανθρωπία του Θεού, ακούσατε αρκετά στις προηγούμενες Συνάξεις, για το Βάπτισμα, το Χρίσμα και για τη Θεία Μετάληψη του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Τώρα όμως είναι ανάγκη να περάσουμε και στα υπόλοιπα, βάζοντας έτσι σήμερα το στεφάνι στην πνευματική οικοδομή της ψυχικής σας ωφέλειας.
Β΄. Είδατε λοιπόν το διάκονο που έδωσε νερό να νιφτεί ο ιερέας και οι πρεσβύτεροι που περιτριγύριζαν το θυσιαστήριο του Θεού. Τούτο βέβαια το νερό δεν το έδωσε για να καθαρίσουν την σωματική ακαθαρσία. Όχι, δεν το έδωσε γι’ αυτό. Διότι αν ήμασταν ακάθαρτοι, από συνέπεια στις αρχές μας, δεν θα τολμούσαμε να μπούμε στην Εκκλησία, να έλθουμε να διακονήσουμε τη Σύναξη της Θείας Ευχαριστίας.
Αλλά το νίψιμο αυτό των χεριών είναι σύμβολο του ότι πρέπει πάντοτε να είμαστε καθαροί από κάθε αμάρτημα και από κάθε ανομία. Επειδή λοιπόν τα χέρια είναι σύμβολα της πράξεως, τα νίβουμε, γιατί θέλουμε να φανερώσουμε ότι τα έργα μας είναι καθαρά και άμωμα. Δεν άκουσες το μακάριο προφήτη Δαβίδ, που σου εξήγησε το βαθύτερο νόημα αυτού του πράγματος, λέγοντας: «Θα νίψω μαζί με τους αθώους τα χέρια μου και θα σταθώ ολόγυρα από το θυσιαστήριο Σου, Κύριε»; (Ψαλμ. 25, 6).
Το νίψιμο λοιπόν των χεριών είναι μια μυστηριακή πράξη που σημαίνει ότι οι λειτουργοί έχουν τακτοποιήσει κάθε ευθύνη τους έναντι του Θεού για τις αμαρτίες τους, είτε διότι δεν έχουν αμαρτήσει, είτε διότι έχουν προσέλθει στο μυστήριο της μετανοίας και εξομολογήσεως για τις αμαρτίες τους.
Γ΄. Στη συνέχεια λέει μεγαλόφωνα ο διάκονος. «Ἀλλήλους ἀπολάβετε καί ἀλλήλους ἀσπαζόμεθα», αποδεχθείτε και προσλάβετε ο ένας τον άλλο ανεπιφύλακτα και διαβεβαιωθείτε για την αγάπη σας αυτή με τον ασπασμό, το φίλημα. Μη νομίσεις ότι εκείνο το φίλημα είναι όμοιο με τους ασπασμούς που γίνονται στις αγορές από τους κοινούς φίλους. Όχι, δεν είναι όμοιο μ’ αυτό. Αλλά αυτό το φίλημα δένει σε αγαπητική κοινωνία και κάνει ένα τις ψυχές μεταξύ τους [1].
Ακόμα παρέχει σ’ αυτές εξ ολοκλήρου την αλληλοσυγχώρηση, εξασφαλίζοντας τους την αμνησικακία. Γι’ αυτό και ο Χριστός έλεγε: «Αν πηγαίνεις στο θυσιαστήριο να προσφέρεις το δώρο σου και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε το δώρο σου από θυσιαστήριο και πήγαινε να συνδιαλλαγείς πρώτα με τον αδελφό σου και μετά να ’ρθείς και να προσφέρεις το δώρο σου» (Ματθ. 5, 23-24). Το φίλημα λοιπόν, είναι σημάδι συνδιαλλαγής και γι’ αυτό είναι άγιο. Καθώς έλεγε μεγαλόφωνα κάπου κι ο μακάριος Απόστολος Παύλος: «Ας ασπαστεί ο ένας τον άλλο, με άγιο φίλημα» (Ρωμ. 16, 16 και Α΄ Κορ. 16, 20). Και ο΄ Απόστολος Πέτρος έλεγε: «Ας ασπαστεί ο ένας τον άλλο με το φίλημα της αγάπης» (Α΄ Πέτρ. 5, 14).
Δ΄. Μετά από αυτό λέει μεγαλόφωνα ο ιερέας: «Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας» Ας στρέψουμε επάνω τις καρδιές μας. Γιατί πραγματικά αυτή την τόσο φρικτή ώρα πρέπει να έχουμε στραμμένη στον ουρανό την καρδιά μας, να βλέπει τον Θεό και όχι να περιφέρεται κάτω στη γη και στα γήινα πράγματα. Έντονα και προστακτικά λοιπόν ο ιερέας, εκείνη την ώρα, μας καλεί να αφήσουμε τις βιοτικές φροντίδες και τις οικιακές μας μέριμνες και ν’ ανυψώσουμε στον ουρανό, προς το φιλάνθρωπο Θεό, την καρδιά μας.
Εσείς τότε απαντάτε στο κάλεσμα: «Ἔχομεν πρός τόν Κύριον», έχουμε τις καρδιές μας στραμμένες προς τον Κύριο. Και μ’ αυτό που λέτε ομολογείτε ότι πραγματικά συμφωνείτε και υπακούτε στο πρόσταγμα που σας έκανε ο ιερέας. Κανένας λοιπόν να μην αποδειχθεί ότι λέει μεν με το στόμα: «Έχουμε στραμμένη την καρδιά προς τον Κύριο», τη δε διάνοια του να την έχει γεμάτη με τις βιοτικές φροντίδες. Λοιπόν, πάντα θα πρέπει να έχουμε μνήμη Θεού. Κι αν αυτό είναι αδύνατον, εξαιτίας της ανθρώπινης ασθένειας, θα πρέπει τουλάχιστον εκείνη την ώρα να φιλοτιμηθούμε να το βιώνουμε.
Ε΄. Μετά λέει ο ιερέας: «Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ», ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο. Γιατί πραγματικά οφείλουμε να τον ευχαριστούμε, διότι, ενώ είμαστε ανάξιοι, μας κάλεσε σε τέτοια μεγάλη χάρη κι ενώ είμαστε εχθροί του, μας συμφιλίωσε με τον Θεό Πατέρα (πρβλ. Ρωμ. 5, 10-11) και μας καταξίωσε να δεχτούμε την πνευματική υιοθεσία (πρβλ. Ρωμ. 8, 15).
Εσείς μετά λέτε: «Ἄξιον καί δίκαιον», είναι άξιο και δίκαιο». Γιατί όταν ευχαριστούμε κάνουμε πράγμα πρέπον και δίκαιο. Εκείνος όμως δεν έκανε για χάρη μας μόνο κάτι δίκαιο, αλλά κάτι πολύ περισσότερο από δίκαιο. Μας ευεργέτησε και μας αξίωσε να γίνουμε μέτοχοι τόσων μεγάλων αγαθών.
ΣΤ΄. Μετά από αυτά μνημονεύουμε τον ουρανό, τη γη, τη θάλασσα, τον ήλιο, τη σελήνη, τα αστέρια και ολόκληρη την κτίση, λογική και άλογη, ορατή και αόρατη. Μνημονεύουμε τους Αγγέλους, τους Αρχαγγέλους, τις Δυνάμεις, τις Κυριότητες τις Αρχές, τις Εξουσίες, τους Θρόνους και τα Χερουβίμ, με τα πολλά πρόσωπα (πρβλ. Ιεζ. 10, 21), λέγοντας κατά κάποιο τρόπο, αυτό που λέει ο προφήτης Δαβίδ: «Μεγαλύνατε τὸν Κύριον σὺν ἐμοί», ανυμνείστε και δώστε μεγαλοσύνη, δοξάζοντας τον Κύριο μαζί με μένα» (Ψαλμ. 33, 4).
Μνημονεύουμε τα Σεραφίμ, τα οποία τα είδε, με τη δύναμη και Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ο προφήτης Ησαΐας, να παραστέκουν ολόγυρα στο θρόνο του Θεού. Και με τις δυο τους φτερούγες κάλυπταν εντελώς το πρόσωπό τους, με τις άλλες δύο κάλυπταν τα πόδια τους και με τις άλλες δύο πετούσαν και έλεγαν: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ» (πρβλ. Ησ. 6, 2-3). Γι’ αυτό λοιπόν, κι εμείς χρησιμοποιούμε αυτόν τον τρόπο της δοξολογίας του Θεού, που τον παραλάβαμε από τα Σεραφίμ ώστε, αν και ακόμα βρισκόμαστε στη γη, να μετέχουμε στην υμνολογική λατρεία, που προσφέρουν στον Θεό οι υπερκόσμιες στρατιές των ασωμάτων.
Ζ΄. Μετά, αφού έχουμε αγιάσει τους εαυτούς μας, με τους πνευματικούς αυτούς ύμνους, παρακαλούμε το φιλάνθρωπο Θεό, να εξαποστείλει στα δώρα, που του προσφέραμε και τα έχουμε παραθέσει στο θυσιαστήριο, το Άγιο Πνεύμα. Και να κάνει έτσι, τον μεν άρτο Σώμα Χριστού, τον δε οίνο Αίμα Χριστού. Γιατί καθετί που θα το εγγίσει το Άγιο Πνεύμα, αλλάζει και αγιάζεται.
Η΄. Μετά, όταν συμπληρωθεί ή πνευματική θυσία και η χωρίς αίμα αυτή λατρεία, ενώπιον αυτής της θυσίας της εξιλεώσεως, παρακαλούμε τον Θεό, για να χαρίσει ειρήνη σ’ όλες τις Εκκλησίες. Τον παρακαλούμε για τη διατήρηση και την καλή λειτουργία του κόσμου, για τους βασιλείς, για το στρατό και τους συμμάχους, για τους ασθενείς, για όσους βρίσκονται σε δυσκολίες και ταλαιπωρούνται. Με μια λέξη τον παρακαλούμε για όλους εκείνους που έχουν ανάγκη από συμπαράσταση και θεία βοήθεια, όπως έχουμε και εμείς ανάγκη, καθώς προσφέρουμε αυτή τη θυσία.
Θ΄. Μετά μνημονεύουμε τους κεκοιμημένους. Πρώτα τους πατριάρχες, τους προφήτες, τους αποστόλους, τους μάρτυρες, για να δεχτεί ο Θεός, με τις ευχές και τις πρεσβείες τους, τη δέηση μας. Μετά ευχόμαστε για τους κεκοιμημένους αγίους πατέρες και επισκόπους. Και με μια λέξη, για όλους, όσους πριν από μας έζησαν στην Εκκλησία και τώρα βρίσκονται στον ουρανό. Το κάνουμε αυτό γιατί πιστεύουμε ότι έχουν μεγάλη ωφέλεια οι ψυχές των κεκοιμημένων, για τους οποίους γίνεται η δέηση, ενώπιον της τόσο φρικτής και αγίας θυσίας που τώρα προσφέρεται.
Ι΄. Αυτό θέλω να σας το κάνω καλύτερα αντιληπτό με ένα παράδειγμα. Ξέρω λοιπόν πολλούς που λένε ότι: «Τι ωφελείται η ψυχή, όταν φύγει από αυτό τον κόσμο φορτωμένη με αμαρτίες ή και χωρίς αμαρτήματα και μνημονεύεται κατά τη Θεία Λειτουργία;».
Άραγε όμως, αν ένας βασιλιάς εξορίσει όσους του έφταιξαν σε κάτι και μετά όσοι δεν είχαν εξοριστεί, όσοι βρίσκονταν σε διαφορετική κατάσταση από αυτούς, έπλεκαν στεφάνι και του το πρόσφεραν για χάρη των εξορίστων, δεν θα μαλάκωνε η καρδιά του βασιλιά και δεν θα ελάφρωνε την τιμωρία των εξορίστων; Κατά τον ίδιο λοιπόν κι εμείς τρόπο, προσφέρουμε στον Θεό δεήσεις για τους κεκοιμημένους. Κι αν αυτοί ήταν αμαρτωλοί, εμείς δεν πλέκουμε στεφάνια, αλλά προσφέρουμε τον Χριστό, που θυσιάστηκε για τις αμαρτίες μας, ζητώντας και γι’ αυτούς και για μας τους ίδιους το έλεος του Θεού.
ΙΑ΄. Μετά από αυτά λες κι εσύ την ευχή εκείνη, που ο Σωτήρας μας παρέδωσε στους μαθητές Του, καθώς αποκάλεσε με καθαρή συνείδηση τον Θεό, Πατέρα και είπε: «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. 6, 9). Ω! πόσο μεγάλη είναι η φιλανθρωπία του Θεού! Σ’ εκείνους που έφυγαν μακριά Του κι έπεσαν σε τόσο μεγάλες αμαρτίες, τόση αμνηστία και τόση δυνατότητα κοινωνίας στη Χάρη τους δώρισε, ώστε να μπορούν τώρα πια να τον αποκαλούν, Πατέρα. «Πατέρα μας, που βρίσκεσαι στους ουρανούς». Ουρανοί όμως μπορούν να θεωρηθούν και όσοι φόρεσαν την εικόνα του επουράνιου ανθρώπου, του Χριστού (πρβλ. Α΄ Κορ. 15, 49). Εκείνοι στων οποίων τις καρδιές κατοικεί και περιπατεί ο Θεός (πρβλ. Β΄ Κορ. 6, 16).
ΙΒ΄. «Ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου» (Ματθ. 6, 9). Το Όνομα του Θεού είναι από τη φύση του άγιο, είτε εμείς το λέμε, είτε όχι. Επειδή όμως, εξαιτίας εκείνων που αμαρτάνουν, βεβηλώνεται πολλές φορές το Όνομα του Θεού – σύμφωνα με αυτό που λέει ο προφήτης Ησαΐας: «Εξαιτίας σας, το όνομα μου συνεχώς βλασφημείται από τα έθνη» (Ησ. 52, 5 και Ρωμ, 2, 24) – ευχόμαστε, η ζωή η δική μας, να γίνει αφορμή να δοξάζεται το Όνομα του Θεού. Όχι γιατί αυτό δεν είναι από τη φύση του άγιο και θα γίνει τώρα άγιο. Αλλά γιατί θέλουμε, μέσα μας και με τη ζωή μας, αυτό να δοξαστεί. Κι αυτό θα γίνει, όταν εμείς αγιάζουμε τον εαυτό μας, ζώντας και πράττοντας σύμφωνα με το άγιο θέλημα του Θεού.
ΙΓ΄ «Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου» (Ματθ. 6, 10). Είναι ιδίωμα της καθαρής ψυχής να πει με παρρησία: «Ας έρθει η Βασιλεία Σου» (Ματθ. 6, 10). Γιατί όποιος άκουσε τον Απόστολο Παύλο, που λέει: «Λοιπόν, ας μη βασιλέψει η αμαρτία πάνω στο θνητό σώμα σας» (Ρωμ. 6, 12) και καθάρισε τον εαυτό του από τις κακές πράξεις και λογισμούς και λόγους, εκείνος μπορεί να πει στο Θεό: «Ας έρθει η Βασιλεία Σου» (Ματθ. 6, 10).
ΙΔ΄. «Γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς» (Ματθ. 6, 10). Οι θείοι και μακάριοι άγγελοι του Θεού κάνουν το θέλημα του Θεού, καθώς ψάλλοντας έλεγε και ο προφήτης Δαβίδ: «Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, πάντες οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, δυνατοὶ ἰσχύϊ ποιοῦντες τὸν λόγον αὐτοῦ τοῦ ἀκοῦσαι τῆς φωνῆς τῶν λόγων αὐτοῦ», ευλογείτε τον Κύριο, όλοι οι άγγελοι του, οι δυνατοί και κραταιοί, εκείνοι που εκτελούν καθετί που Εκείνος προστάζει» (Ψαλμ. 102, 20). Λέγοντας λοιπόν το «ας γίνει το θέλημα Σου στη γη» είναι σαν να λες: Όπως κάνουν οι άγγελοι το θέλημα Σου, έτσι να γίνει και με μένα στη γη, Δέσποτα.
ΙΕ΄. «Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον» (Ματθ. 6, 11). Αυτό το κοινό ψωμί, δεν είναι αυτό που μας είναι καθημερινά απαραίτητο. Καθημερινά απαραίτητος είναι αυτός εδώ ο Άρτος της Θείας Ευχαριστίας, πράγμα που σημαίνει, ότι αυτός εδώ ο Άγιος Άρτος έχει οριστεί να τρέφει και να συντηρεί την ψυχή. Αυτός ο Άρτος δεν μένει στην κοιλιά, ούτε εκβάλλεται με τα περιττώματα (πρβλ. Ματθ. 5, 17 και Μάρκ. 7, 19). Αλλά διέρχεται όλη σου την ύπαρξη, για την ωφέλεια της ψυχής και του σώματος σου. Χρησιμοποιεί δε τη φράση «σημερινό ψωμί» αντί να πει: «της κάθε ημέρας της ζωής μας το ψωμί», με την έννοια που έδινε και ο Απόστολος Παύλος στη λέξη «σήμερα», όταν έλεγε: «Όσο διαρκεί αυτή εδώ η επίγεια ζωή» (Εβρ. 3, 13).
ΙΣΤ΄. «Καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν» (Ματθ. 6, 12). Γιατί έχουμε πολλά αμαρτήματα που τα έχουμε διαπράξει με τα λόγια και με τη διάνοια. Και άλλα πολλά κάνουμε, που είναι άξια καταδίκης και τιμωρίας: «Αν πούμε πως δεν έχουμε αμαρτίες, λέμε ψέματα» (πρβλ. Α΄ Ιωάν. 1, 8), λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Και κάνουμε συμφωνία με τον Θεό, παρακαλώντας Τον να μας συγχωρέσει τα αμαρτήματα, καθώς και εμείς συγχωρούμε τα αμαρτήματα του πλησίον μας.
Κατανοώντας λοιπόν πόσο μεγάλα απολαμβάνουμε, αντί για εκείνα τα μικρά που αφήσαμε, ας μην αργοπορούμε, ούτε να αναβάλλουμε να συγχωράμε ο ένας τον άλλο. Αυτά που μας κάνουν οι άλλοι είναι μικρά και ευτελή και μπορούν πολύ εύκολα και απλά να ξεδιαλυθούν. Αυτά όμως που κάνουμε εμείς στον Θεό είναι μεγάλα. Αυτά μόνο ή φιλανθρωπία του Θεού μπορεί να μας τα συγχωρέσει.
Πρόσεξε λοιπόν μήπως, για τα μικρά και τιποτένια αμαρτήματα, που έκαναν σε σένα οι άνθρωποι και δεν τους τα συγχώρεσες, αποκλείσεις τον εαυτό σου από τη συγχώρεση, που ο Θεός χαρίζει σε σένα, για τα πολύ βαριά σου αμαρτήματα.
ΙΖ΄. «Καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν», Κύριε. (Ματθ. 6, 13). Άραγε μ’ αυτό μας διδάσκει ο Κύριος να ευχόμαστε να μην εισέλθουμε καθόλου σε πειρασμό; Πώς τότε είπε αλλού: «Άνθρωπος που δεν έχει γευτεί πειρασμό δεν είναι δοκιμασμένος και έμπειρος»; (πρβλ. Σοφ. Σειρ. 34, 9-10). Και αλλού πάλι: «Να θεωρήσετε μεγάλη χαρά, αδελφοί μου, το ότι περιπέσατε σε πολλούς και διάφορους πειρασμούς» (Ιακ. 1, 2).
Πιθανόν με το «να μην εισέλθουμε σε πειρασμό» εννοεί το να μην καταποντιστούμε από τον πειρασμό. Γιατί ο πειρασμός μοιάζει με δυσκολοδιάβατο χείμαρρο. Όσοι λοιπόν δεν καταποντίζονται στους πειρασμούς διαβαίνουν το χείμαρρο και γίνονται σαν μερικούς τέλειους κολυμβητές, που δεν παρασύρονται καθόλου απ’ αυτόν. Όσοι όμως δεν είναι τέτοιοι, όταν εισέλθουν στους πειρασμούς, σαν σε άλλο χείμαρρο, καταποντίζονται.
Για παράδειγμα, ας πάρουμε τον Ιούδα, ο οποίος εισήλθε στον πειρασμό της φιλοχρηματίας και δεν μπόρεσε να επιπλεύσει και να διασωθεί. Αλλά καταποντίστηκε και πνίγηκε και σωματικά και ψυχικά. Και ο Πέτρος εισήλθε στον πειρασμό της αρνήσεως, αλλά όταν βρέθηκε μέσα σ’ αυτόν, δεν καταποντίστηκε. Αντίθετα, πάλεψε με γενναιότητα ενάντια στον πειρασμό και γλύτωσε απ’ αυτόν.
Άκουσε πάλι κι αλλού ολόκληρο χορό αγίων, που ευχαριστεί τον Θεό, γιατί γλύτωσαν από τον πειρασμό: «Μας δοκίμασες, Θεέ μου, μας πέταξες στη φωτιά των πειρασμών, όπως ρίχνουν στη φωτιά το ασήμι για να καθαριστεί. Επέτρεψες να πέσουμε στην παγίδα. Φόρτωσες στη ράχη μας φορτίο θλίψεων. Επέτρεψες σε ανθρώπους ν’ ανέβουν στα κεφάλια μας και να μας ποδοπατήσουν. Περάσαμε μέσα από καμίνι και νερό και τελικά μας έβγαλες σε τόπο αναψυχής και ανέσεως» (Ψαλμ. 65, 10-12). Βλέπεις αυτούς πόση παρρησία έχουν που πέρασαν από το χείμαρρο των πειρασμών και δεν βυθίστηκαν σ’ αυτόν; (πρβλ. Ψαλμ. 68, 15). «Και μας έβγαλες» λέει, «σε αναψυχή». Το ότι έρχεται κανείς σε τόπο αναψυχής σημαίνει ότι γλύτωσε από τον πειρασμό.
Η΄. «Ἀλλά ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ» (Ματθ. 6, 13). Αν το «μην επιτρέψεις να εισέλθουμε σε πειρασμό» σήμαινε το ότι ζητάμε να μην πειραστούμε καθόλου, ποτέ, δεν θα έλεγε τώρα: «Αλλά προστάτεψε μας από τον πονηρό». Πονηρός ονομάζεται ο δαίμονας, από τον οποίο ευχόμαστε να γλυτώσουμε. Μετά τη συμπλήρωση αυτής της προσευχής, λες: «Ἀμήν», επισφραγίζοντας με το Αμήν, που σημαίνει «μακάρι και να γίνει», όλα όσα ειπώθηκαν μ’ αυτή τη θεοδίδακτη προσευχή.
ΙΘ΄. Συνέχεια, μετά από αυτά, λέει ο ιερέας: «Τά Ἅγια τοῖς Ἁγίοις», τα Άγια, στους Άγιους. Είναι για τα δώρα, που έχουν τεθεί στο θυσιαστήριο, γιατί δέχτηκαν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Άγιοι είμαστε κι εμείς, γιατί αξιωθήκαμε να δεχτούμε το Άγιο Πνεύμα. Μετά λέτε εσείς: «Εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χριστός», Ένας είναι Άγιος, Ένας είναι Κύριος, ο Ιησούς Χριστός. Γιατί αληθινά Ένας μόνο είναι από τη φύση Του Άγιος. Εμείς, αν και είμαστε άγιοι, όμως δεν είμαστε από τη φύση μας άγιοι. Αλλά γινόμαστε άγιοι, μετέχοντας στην αγιότητα του Θεού, με την κοινωνία των θείων Μυστηρίων, με την άσκηση των εντολών του Θεού και με την προσευχή.
Κ΄. Μετά από αυτά ακούσατε εκείνον που έψαλε το θείο ύμνο, ο οποίος μας παρότρυνε να κοινωνήσουμε τα θεία Μυστήρια και έλεγε: «Γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος», γευθείτε και γνωρίστε έτσι, ότι ο Κύριος είναι αγαθός (Ψαλμ. 33, 9). Μην επιτρέψετε να ανακρίνει το Μυστήριο, ο σωματικός σας λάρυγγας, αλλά κάνετε κριτή κι ερευνητή του Μυστηρίου την αδίστακτη πίστη. Γιατί, δεν γευόσαστε ψωμί και κρασί, αλλά γευόσαστε αληθινά και πραγματικά, Σώμα και Αίμα Χριστού.
ΚΑ΄. Όταν λοιπόν προσέρχεσαι να μεταλάβεις να μην έχεις τεντωμένες τις παλάμες σου, ούτε ανοιχτά τα δάχτυλά σου. Αλλά να κάνεις το αριστερό σου χέρι σαν θρόνο για να καθίσει το δεξί, γιατί αυτό το δεξί χέρι πρόκειται να δεχτεί μέσα του τον ουράνιο Βασιλιά. Αφού λοιπόν βαθουλώσεις την δεξιά σου παλάμη, δέξου το Σώμα του Χριστού, απαντώντας με το «Ἀμήν». Μετά, αφού προσεκτικά αγιάσεις τα μάτια σου, αγγίζοντας πάνω τους το Άγιο Σώμα, να μεταλάβεις, προσέχοντας να μην παραπέσει κανένας «μαργαρίτης». Γιατί αν σου πέσει και χάσεις ένα μαργαρίτη, να θεωρήσεις ότι έχασες ένα μέλος του σώματος σου.
Πες μου λοιπόν, αν κάποιος σου έδινε ρινίσματα χρυσού, δεν θα τα κρατούσες με μεγάλη προσοχή και δεν θα τα φύλαγες, μήπως σου πέσει κάτι και το χάσεις κι έτσι ζημιωθείς οικονομικά, Δεν απαιτείται λοιπόν για την ασφάλεια αυτού του Μαργαρίτη περισσότερη προσοχή, αφού είναι πιο μεγάλης αξίας από τους πολύτιμους λίθους; Και δεν θα πρέπει να προσέξεις μην παραπέσει και το παραμικρότερο ακόμα ψίχουλο;
ΚΒ΄. Στη συνέχεια αφού μεταλάβεις το Σώμα του Χριστού, πλησίασε και στο Ποτήριο που περιέχει το Αίμα Του. Όχι όμως με απλωμένα τα χέρια, αλλά σκύβοντας σαν να προσκυνάς με βαθύ σεβασμό και ευλάβεια, λέγοντας: «Ἀμήν». Και έτσι να λάβεις και από το Αίμα του Χριστού τον αγιασμό. Και καθώς τα χείλη σου έχουν χρισθεί με το Άγιο Αίμα, να τα σφουγγίσεις με τα δάχτυλα σου, και ύστερα φέρνοντας αυτά στα μάτια και στο μέτωπο και τα άλλα σου αισθητήρια, να τα αγιάσεις [2].
Μετά, περιμένοντας την ευχή της απολύσεως, ευχαρίστησε τον Θεό που σε καταξίωσε να κοινωνήσεις τα τόσα μεγάλα και αγιαστικά Μυστήρια.
ΚΓ΄. Αυτές τις παραδόσεις να τις κρατάτε μέσα σας καθαρές κι ανόθευτες και να διαφυλάξετε τον εαυτό σας να μην σκανδαλιστεί σε κάτι που σχετίζεται με αυτές. Να μην αποκόψετε τον εαυτό σας από την θεία Κοινωνία, μήτε εξαιτίας μολυσμού και αμαρτίας να στερήσετε τον εαυτό σας, από αυτά τα ιερά και πνευματικά Μυστήρια.
«Είθε ο Θεός, που δίνει την Ειρήνη, να σας κάνει ολοκληρωτικά δικούς Του. Κι ας διατηρηθεί άμεμπτη ολόκληρη η ύπαρξη σας, το πνεύμα, η ψυχή και το σώμα σας κατά τον ερχομό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού» (Α΄ Θεσ. 5, 23), στον οποίο ανήκει η δόξα, στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
[1] Ο ασπασμός των πιστών, σήμερα έχει καταργηθεί και γίνεται μόνο από τους ιερείς μέσα στο ιερό Βήμα. Ο τρόπος του λειτουργικού ασπασμού περιγράφεται στις Αποστολικές Διαταγές: «Καὶ ἀσπαζέσθωσαν οἱ τοῦ κλήρου τόν ἐπίσκοπον, οἱ λαϊκοὶ ἄνδρες τούς λαϊκούς, αἱ γυναῖκες τάς γυναῖκας, τά παιδία δέ στηκέτωσαν πρὸς τῷ βήματι, ὅπως μή ἀτακτῶσιν» (ΒΕΠΕΣ 2, 150).
[2] Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους οι χριστιανοί κοινωνούσαν χωριστά το Σώμα και το Αίμα, λάμβαναν δε από τον ιερέα τον Άγιο Μαργαρίτη πάνω στην σταυροειδώς τοποθετημένη δεξιά παλάμη τους. Μετά τον έφερναν σε επαφή με τα μάτια τους για να τα αγιάσουν και στην συνέχεια μεταλάμβαναν λέγοντας «Αμήν» και προσέχοντας να μη χαθεί ακόμη και το ελάχιστο τμήμα του. Ακολουθούσε η Θεία Κοινωνία του Τιμίου Αίματος από το κοινό Άγιο Ποτήριο, κατά την οποία επαναλάμβαναν πάλι το «’Αμήν». Τη δε νοτίδα που απέμενε εκ της Θείας Μεταλήψεως στα χείλη. τη σφόγγιζαν με τα δάκτυλα, που ακουμπούσαν και πάλι στα μάτια, στο μέτωπο και στα υπόλοιπα αισθητήρια, για να το αγιάσουν. Ο τρόπος αυτός της Θείας Μεταλήψεως τηρείται σήμερα μόνο από το ιερατείο.
Κατηχήσεις, Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων.
εκδ. Ετοιμασία – Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Καρέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου