Τι σημαίνει η Ανάσταση

 

Ανάσταση η [anástasi] Ο33 : 1α.επαναφορά ενός νεκρού στη ζωή: H ~ του Λαζάρου είναι ένα από τα θαύματα του Xριστού. H τριήμερη ~ του Xριστού. H ~ των νεκρών κατά τη Δευτέρα Παρουσία. H πίστη στην ~ είναι βασική υποχρέωση του χριστιανού. β. Aνάσταση: β₁. γιορτή και τελετή που γίνεται σε ανάμνηση της ανάστασης του Xριστού: H ακολουθία της Aναστάσεως. H Aνάσταση γίνεται τα μεσάνυχτα του Mεγάλου Σαββάτου. Πηγαίνω στην / κάνω Aνάσταση, παρακολουθώ τη σχετική ακολουθία. Δεύτερη Aνάσταση, η ακολουθία του εσπερινού κατά την Kυριακή του Πάσχα· ακολουθία της Aγάπης. (έκφρ.) έχουμε Aνάσταση, για μεγάλη χαρά ύστερα από περίοδο θλίψης. β₂. παράσταση της Aνάστασης, ιδίως εικαστική:  H πνευματική ~ ενός λαού. H ~ του ελληνικού γένους, η απαλλαγή του από την Tουρκοκρατία.

[αρχ. ἀνάστα(σις) `ανέγερση από τον τάφο΄ -ση (η χριστιανική σημ. ελνστ.)] 

 

Ανάσταση (λειτουργική)

 

Στη χριστιανική λειτουργική, η Ακολουθία της Αναστάσεως ή Αναστάσιμη ακολουθία, αναφερόμενη και ως Όρθρος και Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα, είναι αρκετά μακρό λειτουργικό σύνολο επιμέρους λειτουργικών ενοτήτων, που συνήθως διαρκεί από αργά το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου (περίπου στις 11 μ.μ.) μέχρι τις 2 έως 3 π.μ. της Κυριακής του Πάσχα. Προσομοιάζει με αγρυπνία και στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελείται κατά σειρά από:

• την τελετή της προσφοράς του Αγίου Φωτός στους πιστούς
• την τελετή της Αναστάσεως
• τον όρθρο της Κυριακής του Πάσχα
• τη Θεία Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα ή της Αναστάσεως

Η ακολουθία της Αναστάσεως αποτελεί την τελευταία ακολουθία της Μεγάλης Εβδομάδας και ταυτοχρόνως την πρώτη του Πεντηκοσταρίου. Ιστορικά, στην πρώτη ενωμένη Χριστιανική Εκκλησία σε αυτή την Ακολουθία γινόταν το βάπτισμα των νέων μελών της Εκκλησίας μετά την κατήχησή τους. Θεωρείται γενικώς η σημαντικότερη Ακολουθία του εκκλησιαστικού έτους. 

 

Η τάξη της νυκτερινής Ακολουθίας της Αναστάσεως

1. Η ακολουθία αρχίζει συνήθως κατά τις 11 μ.μ. με τον κανόνα Κύματι θαλάσσης του προηγούμενου όρθρου.^[4] Στη ρωσική εκκλησία, κατά την τελευταία ωδή (τραγούδι) του κανόνα, ενώ άδονται οι φράσεις «Μη εποδύρου μου, Μήτερ... Αναστήσομαι γαρ και δοξασθήσομαι», ο ιερέας και ο διάκονος υψώνουν με μεγαλόπρεπο τρόπο τον Επιτάφιο (υφασμάτινη εικόνα του Χριστού) από το τραπέζι του στο μέσο του ναού και τον μεταφέρουν δια της Ωραίας Πύλης μέσα στο Ιερό, όπου τον εναποθέτουν πάνω στην Αγία Τράπεζα. Εκεί θα παραμείνει μέχρι και το τέλος της ημέρας της Αναλήψεως. Ακολουθεί απόλυση και μετά όλα τα φώτα μέσα στον ναό σβήνονται εκτός από την ακοίμητον κανδήλα πάνω στην Αγία Τράπεζα, και όλοι περιμένουν σιωπηλά στο σκοτάδι. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο το Άγιο Φως φθάνει μέχρι το δειλινό από τον Πανάγιο Τάφο στην Ιερουσαλήμ και με αυτό έχει αναφθεί εκ νέου η ακοίμητος κανδήλα.
2. «Δεύτε λάβετε φως»: Στην «ώρα του όρθρου»^[5], στην πράξη 10-15 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα ή ακριβώς τα μεσάνυχτα^[6], ο προεξάρχων ιερέας θυμιάζει την Αγία Τράπεζα και ανάβει τη λαμπάδα του από την ακοίμητον κανδήλα. Ανοίγει την Ωραία Πύλη και καλεί ψέλνοντας μεγαλοφώνως: «Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και δοξάσατε Χριστόν, τον αναστάντα εκ νεκρών», δηλαδή «ελάτε, πάρτε φως από το φως που ποτέ δεν δύει και δοξάστε τον Χριστό, που αναστήθηκε από τους νεκρούς!». Αν υπάρχουν επίσκοποι, προπορεύονται αυτού και ψέλνουν μαζί του την ίδια φράση. Αμέσως μετά ο ιερέας πλησιάζει τους πιστούς κρατώντας το τρίκηρο (κηροπήγιο για τρία κεριά), που επίσης έχει ανάψει από την ακοίμητον κανδήλα, το τείνει προς τους πιστούς και εκείνοι ανάβουν τις αναστάσιμες λαμπάδες τους από αυτό.
3. Τελετή της Αναστάσεως: Ο ιερέας ή οι ιερείς παίρνουν το Ευαγγέλιο, τον σταυρό με τον οποίο ευλογούν, θυμιατό και μία εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου, και μαζί με τους ψάλτες βγαίνουν από τον ναό, ακολουθούμενοι από πιστούς. Εναλλάξ ιερείς και ψάλτες ψέλνουν τον ύμνο: «Την Ανάστασίν σου, Χριστέ Σωτήρ, άγγελοι υμνούσιν εν ουρανοίς, και ημάς τους επί γης καταξίωσον εν καθαρά καρδία σε δοξάζειν», συνεχίζοντας την πορεία σε πομπή μέχρι που να φθάσουν στον προκαθορισμένο τόπο ή εξέδρα (στη ρωσική Εκκλησία περιφέρονται τρεις φορές γύρω από τον ναό, ενώ οι καμπάνες κτυπούν). Αυτή η πομπή συμβολίζει την πορεία αξημέρωτα των Μυροφόρων προς τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Κατά τη διάρκειά της ο προεξάρχων ιερέας κρατεί ειδικό τρίκηρο, το «Πασχάλιο τρίκηρο», ενώ ο διάκονος την αναστάσιμη λαμπάδα του. Οι πιστοί κρατούν τις αναστάσιμες λαμπάδες που έχουν ανάψει από το «ανέσπερον φως» σε όλη τη διάρκεια της μετέπειτα Ακολουθίας. Στην εξέδρα λαβαίνει χώρα η ανάγνωση του Ευαγγελίου που αφηγείται την Ανάσταση: η περικοπή που διαβάζεται είναι είτε από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον (κη΄ 1-20), είτε από το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον (ιστ΄ 1-8). Μετά ο ιερέας θυμιάζει τρεις φορές το Ευαγγέλιο, εκφωνεί: «Δόξα τη αγία και ομοουσίω και ζωοποιώ και αδιαιρέτω Τριάδι, πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων» και αμέσως ψέλνει τρεις φορές το αναστάσιμο τροπάριο: «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος» και οι καμπάνες του ναού κτυπούν χαρμόσυνα. Το τροπάριο επαναλαμβάνεται πολλές φορές, καθώς η πομπή επιστρέφει στο εσωτερικό του ναού.
4. Πριν από την είσοδο στον ναό ο ιερέας κάνει την εκφώνησιν για την έναρξη του όρθρου και οι πιστοί ανταλλάσσουν μεταξύ τους το «Χριστός Ανέστη!» - «Αληθώς ανέστη».
5. Ο όρθρος ξεκινά με τον αναστάσιμο κανόνα «Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν, λαοί...» και ακολουθεί ειδική διάταξη. Τίποτε δεν διαβάζεται: όλα άδονται χαρμόσυνα. Κατά την απόδοση του κανόνα, οι ιερείς θυμιάζουν τον ναό και ανταλλάσσουν με τους πιστούς το «Χριστός Ανέστη». Η 9η ωδή του κανόνα, «Φωτίζου, φωτίζου η νέα Ιερουσαλήμ» είναι εμπνευσμένη από τον στίχο ξ΄ 1 του βιβλίου του Ησαΐα, το έκτο ανάγνωσμα της πρωτοχριστιανικής ακολουθίας. Στους αίνους (ήχος πλάγιος α΄) το πρώτο τροπάριο περιέχει 10 φορές τη λέξη «Πάσχα»: «Πάσχα ιερόν ημίν σήμερον αναδέδεικται, Πάσχα καινόν, άγιον, Πάσχα μυστικόν, Πάσχα πανσεβάσμιον, Πάσχα Χριστός ο Λυτρωτής, Πάσχα άμωμον, Πάσχα μέγα, Πάσχα των πιστών, Πάσχα το πύλας ημίν του Παραδείσου ανοίξαν, Πάσχα πάντας αγιάζον πιστούς»
6. Στη συνέχεια τελείται η συνηθισμένη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, με λίγες ειδικές εκφωνήσεις, π.χ. αντί του Τρισαγίου ύμνου το «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε», μετά το «Εξαιρέτως...» το «Ο άγγελος εβόα τη Κεχαριτωμένη...», αντί του «Είδομεν το φως το αληθινόν» το «Χριστός ανέστη». Το προκείμενον του αποστολικού αναγνώσματος είναι η αντιφώνηση της αρχαίας ακολουθίας: «Αύτη η ημέρα, ην εποίησεν ο Κύριος, αγαλλιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή». Το αποστολικό ανάγνωσμα είναι η αρχή από τις Πράξεις των Αποστόλων (α΄ 1-8) και ομοίως η περικοπή του Ευαγγελίου είναι η αρχή του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου (α΄ 1-17), σηματοδοτώντας την αρχή μιας νέας εποχής στην ιστορία της ανθρωπότητας μετά την Ανάσταση του Χριστού, όπως και την αρχή μιας νέας περιόδου του εκκλησιαστικού έτους.^[7]
7. Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας (ή του όρθρου στη ρωσική Εκκλησία) ο αρχιερέας ή ο προϊστάμενος της ακολουθίας διαβάζει τον Κατηχητικό λόγο του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, που είναι γνωστός στη Δύση ως «Πασχάλιος λόγος» (Paschal Homily).
8. Ευλογούνται αυγά που έχουν βαφτεί κόκκινα και συνήθως μοιράζονται στους πιστούς για να τερματίσουν με αυτά τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Στη ρωσική Εκκλησία επευλογούνται επίσης, με αγιασμό, καλάθια τροφών για το τσιμπούσι της επόμενης ημέρας.

Δεν υπάρχει καμιά ακολουθία το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, αφού όλα έχουν γίνει κατά την αγρυπνία της Αναστάσιμης ακολουθίας. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα τελείται ένας ειδικός εσπερινός, γνωστός ως «Εσπερινός της Αγάπης», όπου διαβάζεται σε πολλές γλώσσες η περικοπή του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου κ΄ 19-25.

Η εβδομάδα που αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα αποκαλείται Διακαινήσιμος εβδομάδα και λειτουργικώς-εκκλησιαστικώς θεωρείται ως μία και μόνη, συνεχής και ενιαία ημέρα: Η Ωραία Πύλη του κάθε ναού παραμένει συνεχώς ανοικτή από τη στιγμή που άνοιξε για την προσφορά του Αγίου Φωτός στους πιστούς και κλείνει μόνο στο τέλος της Ενάτης ώρας του Σαββάτου της Διακαινησίμου, ενώ τα περισσότερα από τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά της ακολουθίας της Αναστάσεως συνεχίζονται όλη την εβδομάδα. 

Η  τριήμερη ~ του Xριστού Ανάσταση  και όχι η διήμερη Ανάσταση που είναι ακόμα ο Χριστός στον Αδη. Όλο το Μέγα Σάββατο έχουμε ακόμα Πένθος . Γι αυτό και η αυστηρή νηστεία έως το τέλος της Θείας Λειτουργίας της Αναστάσεως . Μετά το πέρας της Θ. Λειτουργίας της Αναστάσεως γίνετε κατάλυση εις πάντα. 

Η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ