ΕΡΜΗΝΕΙΑ – ΨΑΛΜΟΣ Α΄

 

 ΕΡΜΗΝΕΙΑ – ΨΑΛΜΟΣ Α΄ (1)

ΚΑΘΙΣΜΑ Α'

Ψαλμὸς τῷ Δαβίδ. 'Ἀνεπίγραφος παρ' Ἐβραίοις.
Ὁ πρῶτος οὗτος Ψαλμὸς εἶναι χωρὶς ἐπανωγραφὴν κοντὰ εἰς τὸ ἑβραϊκόν, καθὼς εἶναι καὶ ὁ δεύτερος. Περιέχει μακαρισμὸν μὲν καὶ ἔπαινον τῶν εὐσεβῶν καὶ δικαίων, ταλανισμὸν δὲ καὶ κατηγορίαν τῶν ἀσεβῶν καὶ ἁμαρτωλῶν1.
1. Μακάριος ἀνήρ, ὃς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν, καὶ ἐν ὀδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη, καὶ ἐπὶ καθέδρα λοιμῶν οὐκ ἐκάθισεν.
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): Eίναι ευτυχισμένος ο άνθρωπος, που δεν πήγε σε σύναξη
ασεβών και δεν στάθηκε σε δρόμο αμαρτωλών και δεν κάθησε εκεί που κάθονται διεφθαρμένοι.
Ἑρμηνεία: μακάριος, κατὰ τὸν Μέγας Βασίλειον, κυρίως μὲν εἶναι ὁ Θεός, καθὼς λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ὁ μακάριος καὶ μόνος δυνάστης» (Ἃ' Τιμοθ. ς' 15). Ἔδωκε δὲ ὁ Θεὸς τὸ ὄνομα τοῦτο καὶ εἰς ἠμᾶς, κατὰ τὸν αὐτὸν Βασίλειον, δηλαδὴ τὸ νὰ ὀνομαζώμεθα μακάριοι, καθὼς ἔδωκεν εἰς ἠμᾶς καὶ τὸ ὄνομα θεός, ἤτοι τὸ νὰ ὀνομαζώμεθα θεοί, κατὰ τὸ Ψαλμικόν: «Ἐγὼ εἴσπα: θεοὶ ἔστε» (Ψάλ. πὰ' 6): καθὼς καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα θεοπρεπῇ ὀνόματα ἐχάρισεν εἰς ἠμᾶς. Τὸ ὄνομα λοιπὸν μακάριος, ὡς λέγει ὁ αὐτὸς Βασίλειος, εἶναι ἕνας καρπὸς καὶ ἀποτέλεσμα τῆς τελειότητος τῆς ἀρετῆς δηλοὶ δὲ ἐκεῖνον ὅπου δὲν ἔχει καμμίαν φθορὰν καὶ θάνατον. Μακάριος γὰρ θέλει νὰ εἴπῃ ἐκεῖνος ὅπου δὲν
φθείρεται οὔτε ἀποθνῄσκει καὶ συντίθεται ἀπὸ τὸ α στερητικόν καὶ τὸ κηρός, καὶ σημαίνει
τὴν θανατηφόρον μοῖραν, τὸ δὲ μ εἶναι παράνω2.
1 Λέγει δὲ καὶ αὐτὸς Εὐθύμιος ὅτι ὁ Ψαλμὸς οὗτος δὲν ἔλαβεν ἐπιγραφῆς ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκοντα καὶ ὅτι οὐ μόνον εἶναι ἠθικός, ἀλλὰ καὶ δογματικός, ἐπειδή, κατὰ τὸν Θεοδώρητον, «οὗ μόνον παραινεῖ προσέχειν τοϊς θείοις λόγοις, ἀλλὰ καὶ ἀσεβῶν καὶ τῶν ἄλλων ἁμαρτωλῶν περιέχει κατηγορίας καὶ τιμωρίαν, ἐξ ὧν οὐκ ἠθικὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ δογματικὴν ὠφέλειαν καρπούμεθα». Ὁ δὲ Νικήτας λέγει ὅτι διὰ τοῦτο δὲν ἐπιγράφεται οὗτος, διὰ τί δὲν ἔχει πρόσωπον ὤρισμενον· ὅρα καὶ ἐν τῷ πέμπτο Κεφαλαίω τοῦ Προοιμίου.
2 Ἄλλοι δὲ ἐτυμολογούσι τὸ «μακάριος» ἀπὸ τοῦ μὴ καὶ τοῦ κηρός, ὅπερ δηλοὶ καὶ μὴ φθειρόμενος. Λέγει δὲ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ὅτι ὁ Δαβὶδ ἀφιερώνει τὸν πρώτον τοῦτον Ψαλμὸν εἰς τὸν Χριστόν, τὸν μέλλοντα ἐξ αὐτοῦ γεννηθῆναι, ὅστις μόνος ἐστάθη μακάριος, ἕνα μὲν διὰ τί ἦτον ἔξω ἀπὸ κάθε κήρα καὶ φθορὰν τῆς ἁμαρτίας καὶ ἄλλο δὲ διὰ τί κατὰ τοὺς ἱεροὺς Θεολόγους αὐτὸς μόνος καὶ ἐπὶ γῆς διατρίβων μακάριος ἦτον διὰ τὴν μακαρίζουσαν ὅρασιν ἣν εἶχε τοῦ Θεοῦ Λόγου, τὸν ὁποῖον ἀμέσως ἔθεωρει ὁ τούτου νοῦς, ὡς καθ' ὑπόστασιν ὧν ἡνωμένος μὲ αὐτόν. “Όθεν εἶπε καὶ ὁ 'Ὠριγένης: «Διὸ καὶ ἐπ' αὐτὸν ἀνοίσει τὶς τὸν παρόντα Ψαλμὸν (ἤτοι ἐπὶ τὸν Χριστὸν) ἄτε γενόμενον ἄνδρα
τῆς νύμφης αὐτοῦ Ἐκκλησίας τοῦτο δὲ ἔoικε καὶ ἡ ἑβραϊκὴ φωνὴ παριστᾶν, καθ' ἣν μακάριος ὁ ἀνῆρ' μετὰ τῆς τοῦ ἄρθρου προσθήκης εἴρηται». Τινὲς δὲ ἄπορουν διὰ τί ὁ μὲν Δαβὶδ ἐδῶ καὶ τοὺς ζώντας μακαρίζει, ὁ δὲ Σειρὰχ λέγει: «Πρὸ τελευτῆς μὴ μακάριζε μηδένα» (Σείρ. ἴα' 28). Λύοντες οὒν τὴν ἀπορίαν λέγουσιν ὅτι, ἐπειδὴ τὸ «μακάριος» ἔχει δύο σημαινόμενα ποτὲ μὲν γὰρ δηλοὶ τὸν ἐπαινετὸν καὶ ζηλωτὸν ποτὲ δὲ τὸν ἀκήρατον καὶ ἀνώλεθρον καὶ ἀπαθῆ, διὰ τοῦτο τὸ «μακάριος» ὄνομα
κατὰ μὲν τὸ πρώτον σημαινόμενον ἁρμόζει εἰς τοὺς ζωντανοὺς ἀνθρώπους, κατὰ δὲ τὸ δεύτερον σημαινόμενον ἁρμόζει εἰς τοὺς τελευτήσαντας" καὶ οὕτω συμβιβάζουσι τὴν φαινομένην ταύτην διαφωνίαν. Ἐγὼ δὲ προσθέτω ὅτι καὶ αὐτὰ τὰ ἴδια λόγια τοῦ Ψαλμοῦ ἱκανὰ εἶναι εἰς τὸ νὰ λύσουν τὴν ἀπορίαν ταύτην, καθὼς τὰ ἑρμηνεύει ὁ Μέγας Βασίλειος οὕτω γὰρ ἐκεῖνος φησι «Σκόπει τῶν ρημάτων τὸ ἀκριβὲς οὐκ εἶπεν: “Ὃς οὐ πορεύεται ἓν βουλὴ ἀσεβῶν, ἀλλ' ὃς οὐκ ἐπορεύθη ὁ μὲν γὰρ ἐν τῷ βίῳ τυγχάνων οὔπω μακαριστός, διὰ τὸ ἄδηλόν της ἐκβάσεως καὶ δὲ συμπληρώσας τὰ ἐπιβάλλοντα καὶ ἀναντιρρήτω τέλει τὴν ζωὴν κατακλείσας, οὗτος ἤδη ἀσφαλῶς μακαρίζεται διὰ τί

Ὁ μακαρισμὸς δὲ αὐτός, ἂν καὶ ἀποδίδεται ἀπὸ τὸν Δαβὶδ εἰς πρόσωπον ἀρσενικόν, τὸν ἄνδρα, συμπεριλαμβάνει ὅμως καὶ τὸ θηλυκὸν πρόσωπον, τὴν γυναῖκα, ὡς ἀπὸ μέρους τὸ ὅλον ταυτὸν εἴπειν, συμπεριλαμβάνει καὶ τὰ δύο γένη τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἔπειδη κατὰ τὸν θεῖον Ἀπόστολον: «Κεφαλὴ μὲν τῆς γυναικὸς εἶναι ὁ ἄνδρας» (Ἃ' Κορ. ἴα' 3). Καθὼς δὲ ἑνώνονται μὲ τὴν κεφαλὴν καὶ τὰ λοιπὰ μέρη τοῦ σώματος, ἔτζι καὶ μὲ τὸν ἄνδρα ἑνώνεται καὶ ἡ γυνή, ἥτις μέρος ἐστὶ τοῦ ἀνδρός. Καὶ καθὼς ἡ φύσις τῆς ἀνθρωπότητος εἶναι μία καὶ κοινὴ εἰς τὸν ἄνδρα καὶ εἰς τὴν γυναῖκα, ἔτζι καὶ τὰ καλὰ ἔργα καὶ οἱ μισθοὶ εἶναι κοινὰ εἰς αὐτοὺς καὶ κατ' αὐτὰ τίποτε δὲν διαφέρει ὁ ἄνδρας ἀπὸ τὴν γυναῖκα. Ἀκολουθώντας δὲ ὁ θεῖος Δαβὶδ εἰς τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων ἔβαλε κάποιαν τάξιν εἷς
τα ρητὰ ταῦτα. Δὶ' ὅτι ρίζα καὶ ἀρχὴ τῶν ἐνεργειῶν καὶ πράξεων τοῦ σώματος εἶναι ἡ ἐν καρδίᾳ βουλὴ καὶ ὁ λογισμὸς τοῦ ἀνθρώπου, καθὼς καὶ ὁ Κύριος εἶπεν ὅτι ἀπὸ τὴν καρδίαν ἔβγαινουν οἱ πονηροὶ λογισμοί, οἵτινες κάμνουν ἀκάθαρτον τὸν ἄνθρωπον (Ματθ. ἴε' 19).
Διὰ τοῦτο πρώτον μὲν ἠμεῖς οἱ ἄνθρωποι βουλόμεθα, δεύτερον δὲ κάμνομεν ἐκλογήν καὶ ἀπόφασιν τῶν βουλευμάτων μας καὶ τρίτον μένομεν εἰς ἐκεῖνα ὅπου ἀπεφασίσαμεν, ὡς λέγει ὁ θεῖος Βασίλειος. Ἐπειδὴ δὲ ἀσεβὴς εἶναι ὁ ἄθεος ἢ ὁ πολυθεὸς3, ἁμαρτωλὸς δὲ εἶναι ἐκεῖνος ὅπου εἶναι μὲν εὐσεβὴς εἰς τὸν Θεόν, ἔχει δὲ ζωὴν παράνομον καὶ ἁμαρτωλὴν λοιμὸς δὲ ὀνομάζεται ἐκεῖνος ὅπου δὲν εἶναι μόνον αὐτὸς ἁμαρτωλός, ἀλλὰ καὶ ἄλλους διαφθείρει καὶ μεταδίδει εἰς αὐτοὺς τὴν ἁμαρτίαν, καθὼς καὶ ὁ πανουκλιασμένος μεταδίδει εἰς τοὺς ἄλλους τὴν πανοῦκλαν. Διὰ τοῦτο, λέγω, μακαρίζει ἐδῶ ὁ Δαβὶδ ἐκεῖνον τὸν Χριστιανῶν ὅπου φυλαχθῆ καὶ ἀπὸ τοὺς τρεῖς αὐτοὺς καὶ μήτε συγκοινωνεῖ μὲ τὴν κατὰ τοῦ Θεοῦ βουλὴν τῶν ἀσεβῶν οὔτε περαστικῶς καὶ κατὰ παρέργον, κατὰ τὸν Ἠσύχιον τοῦτο
γὰρ νομίζω ὅτι δηλοὶ ἢ πορεία καὶ στράτα ὁπού λέγει ἐδῶ ὁ Δαβὶδ4· μήτε συγκοινωνεῖ μὲ οὒν μακάριοι οἱ πορευομένοι ἐν νόμῳ Κυρίου; οὐ γὰρ τοὺς πορευθέντας ἐκεῖ, ἀλλὰ τοὺς ἔτι πορευομένους μακαριστοὺς ὁ λόγος τίθεται ὅτι οἵ το ἀγαθὸν ἐργαζόμενοι ἐν αὐτῷ τῷ ἔργῳ τὸ ἀπόδεκτον ἔχουσι». Λέγει δὲ καὶ ὁ Χρυσόστομος: «Πάντων των ἄλλων κρηπὶς ἔστιν ἢ μακαριότης, ἥτις ἐν Ψαλμοῖς ἀναγκαίως ἀντὶ στεφάνων προτίθεται τοὺς αὐτῆς ἐραστὲς πρὸς νίκος ἀλείφουσα, ἧς δὲν τὸ τέλει γενόμενος μακάριος» ('Ἐν τῇ ἐκδεδομένῃ Σειρά).
3 Όθεν ἤρμηνευσεν ὁ Μέγας Βασίλειος: «'Ἀσέβεια κυρίως λέγεται ἡ εἰς Θεὸν ἁμαρτία». Εἶπε δὲ καὶ ὁ Ἠσύχιος: «Δεῖ πρώτον κατορθούσθαι τὴν εὐσέβειαν καὶ τότε τὴν τοῦ βίου πολιτείαν ρυθμίζεσθαι ἀλλ' ἐκεῖ μὲν τὸ πορευθῆναι, ἐνταύθα δὲ τὸ μηδὲ στῆναι προσέταξεν, ἶνα τῆς μὲν ἀσεβείας μηδ' ὅσον ἐν παρόδῳ μεταλαβεῖν ἢ ψαύσαι φυλαξώμεθα ἁμαρτίας δέ, εἰ καὶ τὶς ἠμὶν πάροδος ὑπαχθείσι γένοιτο, στῆναι ὅμως ἐν αὐτῇ, τουτέστιν ἐνίστασθαι ἢ ἐπιμένειν ἐκκλίνωμεν» (Ἐν τῇ ἐκδεδομένῃ Σειρά).
4 Ὁ δὲ Μέγας Βασίλειος στράταν ἐννοεῖ ἐδῶ τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων, διὰ τί φέρει κάθε ἄνθρωπον εἰς τὸ τέλος τοῦ θανάτου καθὼς καὶ ἡ στράτα φέρει τοὺς περιπατοῦντας εἰς τὸν τόπον ὅπου θέλουσιν «Ὁδὸς ὁ βίος εἴρηται διὰ τὴν πρὸς τὸ τέλος ἑκάστου τῶν γεννηθέντων ἔπειξιν». Προσθέτει δὲ ὁ θεῖος Νύσσης Γρηγόριος: «Ἐπεῖ οἱ πολλοὶ περιπλανώμενοι ταῖς αἰσθήσεσι τοὺς κατὰ τὸν βίον εὐρoούντας μακαρίους κατονομάζουσι, διεστραμμένως χρώμενοι καὶ τοὺς ὀνόμασι καὶ τοῖς πράγμασι διὰ τοῦτο ὥσπερ ἐν μεσαιτάτῃ περιωπὴ ἔστηκως ὁ Προφήτης βοᾷ, μακάριον εἶναι μόνον τὸν ἀγαθῶν καὶ σπουδαῖον, τέλος τοῦ κατ' ἀρετὴν βίου τὴν ἄρρητον ταύτην τιθέμενος μακαριότητα πᾶν γὰρ τὸ
κατὰ σπουδὴν κατορθούμενον πρὸς τί τὴν ἀναφορὰν πάντως ἔχει καὶ ὥσπερ ἢ μὲν ἰατρικὴ πρὸς τὴν ὑγείαν δρᾷ, τῆς δὲ γεωργίας καὶ σκοπὸς πρὸς τὸ ζῆν ἔστι παρασκευὴ οὕτω καὶ ἢ τῆς ἄρετης κτήσεις πρὸς τὸ μακάριον γενέσθαι τὸν κατ' αὐτὴν ζῶντα βλέπει" τοῦτο γὰρ παντός του κατὰ τὸ ἀγαθὸν νοουμένου κεφάλαιον καὶ πέρας ἐστίν». Θεοδώρητος «Ἁρμοδίως δὲ λίαν ὁ μέγας Δαβὶδ μακαρισμὸς τῆς οἰκείας αὐτοῦ προτέθεικε συγγραφῆς τὸν ἐαυτοῦ υἱὸν δμοὺ καὶ Δεσπότην μιμούμενος, τὸν Σωτῆρα λέγω Χριστόν, δς τῆς πρὸς τοὺς ἱεροὺς Μαθητᾶς διδασκαλίας ἀπὸ μακαρισμῶν ἤρξατο, “Μακάριοι, λέγων, οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν'». Μερικοὶ δὲ λέγουν ὅτι ὁ μὲν Δαβὶδ ἄρχισε τὸν πρώτον Ψαλμὸν μὲ ἑνικῶν ἀριθμὸν εἴπων «Μακάριος», διὰ νὰ φανερώση τὴν πτωχείας καὶ στενότητα τῆς χάριτος τοῦ παλαιοῦ νόμου καὶ τῶν Προφητῶν, ἐν ἢ σπάνιοι εὐρίσκοντο οἱ
μακάριοι καὶ δὲ Χριστὸς ἄρχισε τὴν πρὸς τοὺς Μαθητὲς τοῦ διδασκαλίας μὲ πληθυντικὸς ἀριθμὸν εἴπων «Μακάριοι» διὰ τὴν πλουσιότητα καὶ ἀφθονίαν τῆς χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου, ἐν ἢ πολλοὶ εὑρίσκονται οἱ μακάριοι ὅθεν εἶπε καὶ ὁ Ὠριγένης: «Ἐνθάδε μὲν διὰ τὸ σπάνιόν των πάλαι κατορθoύντων ἕνα τινὰ μακαρίζει καὶ δὲ Σωτὴρ ἠμῶν πλείονας ποιῶν μακαρίους πληθυντικός τους μακαρισμοὺς προσφέρεται» (Ἓν τὴ ἐκδεδομ. Σειρά).

τὸ εἰς τὸ κακὸν στάσιμόν των ἁμαρτωλῶν, ἂν καὶ τυχὸν ἤθελε συναρπαγὴ ποτὲ μὴ θέλοντας, ὡς ἄνθρωπος, εἷς καμμίαν κακίαν μήτε συγκοινωνεῖ μὲ τὴν ἐπιμονὴν καὶ βεβαιότητα ὅπου οἱ λοιμοὶ καὶ διεφθαρμένοι ἄνθρωποι κάμνουσιν εἰς τὴν κακίαν, διαφθείροντες καὶ τοὺς ἄλλους, περὶ τῶν ὁποίων εἶπεν ὁ Σολομῶν: «Θρασὺς καὶ αὐθάδης καὶ ἀλαζὼν λοιμὸς καλεῖται» (Πάρ. κὰ' 24): ἡ καθέδρα γάρ, ὅπου λέγει ἐδῶ ὁ Δαβίδ, τὴν ἐπιμονὴν φανερώνει. Δύναται δὲ νὰ νοηθῆ καὶ μὲ ἄλλον τρόπον τὸ ρητὸν τοῦτο. Βουλὴ μὲν γὰρ ἀσεβῶν νοεῖται τὸ συνέδριον τῶν ἀσεβῶν, καθὼς ὁ 'Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων μετέφρασαν: ὁδὸς δὲ καὶ στράτα τῶν ἁμαρτωλῶν εἶναι ὁ Διάβολος, κατὰ τὸν Δίδυμον, ἐπειδὴ ὅποιος δὲν σταθῇ εἰς τὸν Διάβολον, αὐτὸς θέλει ἔλθει πρὸς τὸν Χριστόν, ὅστις εἶναι ὁδὸς καὶ στράτα, διὰ μέσου της ὁποίας περιπατούσιν οἱ ἄνθρωποι εἰς τὴν ἀρετήν, καθὼς τὸ εἶπε μόνος: «Ἐγὼ εἴμι ἡ ὁδὸς» (Ιω. ιδ' 6). Καθέδρα δὲ τῶν λοιμῶν εἶναι ἡ διδασκαλία τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὸν Ἀστέριον5. Ἔπειδη δὲ δὲν εἶναι ἀρκετὸν εἰς τὴν τελείωσιν τῆς ἀρετῆς το νὰ φύγη μόνον ὁ ἄνθρωπος τὸ κακόν, ἀλλὰ εἶναι χρεία νὰ κάμῃ καί το καλόν, κατὰ τὸ «Ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ, καὶ ποίησον ἀγαθὸν» (Ψάλ. λγ' 15) καί το: «Παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν, μάθετε καλὸν ποιεῖν» (Ἡσ. α' 16): διὰ τοῦτο καὶ ὁ Δαβὶδ ἀκολούθως λέγει:
2. Ἀλλ᾿ ἤ ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου τὸ θέλημα αὐτοῦ, καὶ ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας
καὶ νυκτός6.
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): Αλλά το θέλημα του (η θέληση και η σκέψη) δόθηκε στον
νόμο του Κυρίου και τον νόμο του θα μελετά μέρα και νύχτα. Μακάριος, λέγει, εἶναι ἐκεῖνος ὁ Χριστιανὸς ὅστις ὄχι μόνον δὲν ἔσυγκοινωνησε μὲ τοὺς προρρηθέντας ἀσεβεῖς καὶ ἁμαρτωλοὺς καὶ λοιμούς, ἀλλὰ καὶ πρὸς τούτοις ἐσυνάρμοσε τὸ θέλημά του εἷς τὸν νόμον τοῦ Κυρίου καὶ ἐκεῖνα μόνον θέλει καὶ ἀγαπᾷ, ὅσα προστάζει ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος καὶ αὐτὰ μελετᾷ πάντοτε καὶ μὲ αὐτὰ εὔτακτει καὶ διορθώνει τὴν ζωήν του. Ἔτζι γὰρ καὶ ὁ Θεὸς ἐπρόσταξε διὰ τοῦ Μωυσέως λέγων: «Καὶ ἔσται τὰ ρήματα ταῦτα, ἃ ἐγὼ ἐντέλλομαι σοὶ σήμερον, ἐν τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν τῇ ψυχῇ σου, καὶ προβιβάσεις αὐτὰ τοὺς υἱούς σου καὶ λαλήσεις ἐν αὐτοῖς καθήμενος ἐν οἶκο καὶ πορευόμενος ἐν ὀδῷ καὶ κοιταζόμενος καὶ διανιστάμενος καὶ ἀφάψεις αὐτὰ εἰς σημεῖον ἐπὶ τῆς χειρός σου καὶ ἔσται ἀσάλευτον πρὸ ὀφθαλμῶν σου» (Δευτερ. Σ' 6)7. Ἀκολούθως δὲ δείχνει ὁ Δαβὶδ καὶ ποῖος καρπὸς γεννᾶται ἀπὸ τὴν μελέτης τοῦ θείου νόμου.
5 Ὁ δὲ Χρυσόστομος λέγει ὅτι, καθὼς ὁ Διάβολος εἶναι βουλὴ τῶν ἀσεβῶν, ἔτζι ἐκ τοῦ ἐναντίου βουλὴ τῶν εὐσεβῶν εἶναι ὁ Χριστός: «Ἡ δὲ βουλὴ τῶν εὐσεβῶν ἐστιν ὁ Χριστός, ὅστις εὑρίσκεται καὶ ὁδὸς καὶ καθέδρα" ὁδὸς μὲν ὡς πρὸς αὐτὸν ἀνάγουσα τὸν Πατέρα καθέδρα δὲ ὡς ἀναπαύουσα τοὺς ἐκλυομένους ἐν τῷ βίῳ Δεῦτε γάρ, φησί, πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, καγῶ ἀναπαύσω ὑμᾶς'» (Ἓν τὴ ἐκδεδομ. Σείρ.). Λέγει δὲ καὶ
6 Ὁ Νύσσης Γρηγόριος ἑρμηνεύει ὅτι διὰ τοῦτο εἶπε δύο φοραῖς τὸν νόμον ἐδῶ, διὰ νὰ φανερώση τὸν παλαιὸν καὶ τὸν νέον της χάριτος, ὅστις ἔμελλε νὰ δοθῆ, εἰς τὸν ὁποῖον ἔβαλε καὶ τὸ «μελετήσει», ἐπειδὴ οἱ Χριστιανοὶ περισσότερον πρέπει νὰ μελετοῦν τὴν νέαν Γραφῶν ἀπὸ τὴν παλαιάν, ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος ἐν τῇ πρὸς Χίλωνα ἐπιστολή. Ἡμέραν δὲ ἐννοεῖ ὁ Νύσσης τὴν εὐτυχίας καὶ νύκτα τὴν δυστυχαν ὁ γὰρ ἐν αὐταῖς μελετῶν τὸν νόμον οὔτε ἐν τῇ εὐτυχίᾳ ὑβρίζει καὶ ὑπερηφανεύεται οὔτε ἓν τὴ δυστυχία καταπίπτει καὶ λυπεῖται" μελετᾷ δέ, λέγει καὶ αὐτός, ἐκεῖνος ὁπού θεληματικῶς φυλάττει τὸν νόμον καὶ ὄχι ἐκεῖνος ὅπου κατὰ ἀνάγκης καὶ ἀκουσίως φυλάττει αὐτόν.
7 Εἶπε δὲ καὶ ὁ Θεὸς πρὸς τὸν Ἰησοῦν τοῦ Ναυῆ «Οὐκ ἀποστήσεται ἡ βίβλος τοῦ νόμου τούτου ἐκ τοῦ στόματός σου, καὶ μελετήσεις ἐν αὐτῇ ἡμέρας καὶ νυκτός, ἶνα εἴδης πάντα τα γεγραμμένα» (Ἰησ. α' 8).

4. Οὐχ οὕτως οἱ ἀσεβεῖς, οὐχ οὕτως,
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): Δεν πετυχαίνουν έτσι οι ασεβείς· όχι, έτσι δεν πετυχαίνουν, Ἤτοι οἱ ἀσεβεῖς ἄνθρωποι δὲν χλοηφορούσι, λέγει, οὐδὲ καρπoφoρoύσιν οὐδὲ τὰ ἄλλα ἀγαθὰ θέλουν ἀπολαύσουν, καθὼς χλοηφορεῖ καὶ καρποφορεῖ καὶ ἀπολαμβάνει αὐτὸ ἐκεῖνος ὁ Χριστιανὸς ὅπου μελετᾷ εἰς τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ. Ἔδιπλασιασε δὲ τὸ οὒχ οὗτως ὁ Προφήτης, διὰ νὰ βεβαιώση τὸν λόγον τοῦ περισσότερον καὶ νὰ φανερώση σαφέστερον τὴν ἔναντιοτητα ὅπου ἔχουν οἱ ἀσεβεῖς μὲ τοὺς εὐσεβεῖς, κατὰ τὸν Θεοδώρητον. Ἀλλ᾿ ἢ ὡσεὶ χνοῦς, ὃν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς.
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): αλλά μοιάζουν με χνούδι, που ο αέρας το ρίχνει μακριά από την επιφάνεια της γης. Καθώς, λέγει, ὁ ἄνεμος μεταφέρει τὸ ψιλὸν χῶμα τῆς γῆς, ἤτοι τὸν κονιορκτόν, καὶ διασκορπίζει αὐτὸν ἀπὸ ἕνα τόπον εἰς ἄλλον, τοιουτοτρόπως διασκορπίζουσι τοὺς ἀσεβεῖς καὶ οἱ ἀντιπνέοντες Δαίμονες. Πρόσωπον δὲ τῆς γῆς τὴν φαινομένην ἔπιφανειάς της γῆς ὀνομάζει ὁ Δαβίδ, τὸ ὁποῖον αὐτὸ πρόσωπον καὶ τώτα τῆς γῆς ὀνομάζονται, διὰ τί ἐπάνω εἰς αὐτὰ βαστάζει ἡ γῆ φυτά, ζῷα καὶ ἄλλα σώματα καθὼς καὶ βάθος τῆς γῆς ὀνομάζεται ὁ κόλπος τῆς γῆς. Ἀσεβεῖς δὲ ἐδῶ ὀνομάζει ὁ Δαβὶδ μὲ κοινὸν ὄνομα ὅλους τους ἄνω εἴρημενους ἀσεβεῖς καὶ ἁμαρτωλοὺς καὶ λοιμούς. Ἤμπορουν δὲ νὰ νοηθοῦν ἀσεβεῖς καὶ οἱ Ἰουδαῖοι, κατὰ τὸν 'Ἀθανάσιον καὶ Ἠσύχιον, οἱ ὁποῖοι, μὲ τὸ νὰ μὴν σέβονται τὸν Yiον τοῦ Θεοῦ, διεσκορπίσθησαν εἰς ὅλον τὸν κόσμον ὡσὰν κονιορκτός, ἀφοῦ ἔπνευσε τὸ κήρυγμα τῶν Ἱερῶν Ἀποστόλων καὶ ἐφύσησαν κατὰ τῶν Ἰουδαίων ὡσὰν ἄνεμος δυνατός τα
στρατεύματα τῶν Ρωμαίων, τὰ ὁποῖα ἠφάνισαν τὰ Ἱεροσόλυμα, τὴν πατρίδα των.
5. Διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήσονται ἀσεβεῖς ἐν κρίσει
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): Γι’ αυτό οι ασεβείς δεν θα μπορούν να σταθούν όρθιοι κατά
την ώρα της κρίσεως (του Θεού)
Βλέπε ἐδῶ, ἀγαπητέ, τοῦ ἐν τῷ Δαβὶδ λαλοῦντος Ἁγίου Πνεύματος τὴν ἀκρίβειαν. Ἐπειδὴ δὲν εἶπεν ἁπλῶς ὅτι δὲν θέλουν ἀναστηθοῦν10 οἱ ἀσεβεῖς, ἀλλὰ ἐπρόσθεσε καὶ τὸ ἐν κρίσει, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἀσεβεῖς ἔχουν μὲν νὰ ἀναστηθοῦν, ὄχι ὅμως διὰ νὰ κριθοῦν, διὰ τί αὐτοὶ εἶναι αὐτοκατάκριτοι ἀπὸ ἐδῶ: «Ὁ γὰρ μὴ πιστεύων, φησίν, ἤδη κέκριται» (Ἰω. γ΄ 8). 'Ἀλλ' ἔχουν νὰ ἀναστηθοῦν διὰ νὰ κατακριθοῦν καὶ νὰ τιμωρηθοῦν, κατὰ τὸν Χρυσόστομον καὶ τὸν Θεοδώρητον. Πρέπει δὲ νὰ παρατηρήσωμεν ὅτι ὁ μὲν Μωυσῆς δὲν εἶπε (καθαρῶς) περὶ ἀναστάσεως11, ὁ δὲ Δαβὶδ πρῶτος ἐδίδαξε περὶ αὐτῆς καθαρῶς.
10 Σημείωσαι ὅτι ἡ ἑβραϊκὴ λέξις δὲν σημαίνει μόνον τὸ ἀνίστασθαι, ἀλλὰ καὶ τὸ ἁπλῶς ἵστασθαι: όθεν ἠμπορεῖ νὰ μεταφρασθῆ οὕτω τὸ ρητὸν «Ὁ στήσονται ἀσεβεῖς ἐν κρίσει», δηλαδὴ ἐν τῷ κριτηρίων καὶ τὴ βουλὴ τῶν Δικαίων, καθὼς λέγει παρακάτω ὁ ἴδιος Δαβίδ, ταυτὸν εἰπεῖν «Οὐ στήσονται οἱ ἀσεβεῖς μετὰ τῶν εὐσεβῶν καὶ Δικαίων».
11 Προσέθηκα ἐγὼ ὅτι καθαρῶς δὲν εἶπεν ὁ Μωυσῆς περὶ ἀναστάσεως, διὰ τί σκιωδῶς εἶπε περὶ αὐτῆς λέγων" «Καὶ γὰρ τὸ ὑμέτερον αἷμα τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἐκ χειρὸς πάντων των θηρίων ἐκζητήσω αὐτὸ» (Γέν. 0' 5), ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ θεῖος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς λέγει: «Πῶς ἐκζητήσει τὸ αἷμα τοῦ ἀνθρώπου ἐκ χειρὸς πάντων των θηρίων; ἢ ὅτι ἀναστήσει τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀαθνῃσκόντων" οὐ γὰρ ἀντὶ τοῦ ἀνθρώπου ἀποθανεῖται τὰ θηρία» (περὶ ἀναστάσεως κέφ. ρδ'). Καὶ πάλιν εἶπε τὰ λόγια ὁπού ἐφώνησεν ὁ Θεὸς πρὸς αὐτὸν ἐκ τῆς βάτου: «Ἐγὼ εἴμι καὶ Θεὸς

Οὐδὲ ἁμαρτωλοὶ ἐν βουλῇ δικαίων.
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): ούτε οι αμαρτωλοί θα βρεθούν στη σύναξη των δικαίων. Αμαρτωλούς ἐδῶ ὀνομάζει ὄχι τοὺς ἀσεβεῖς, ἀλλὰ τοὺς εὐσεβεῖς μέν, διεφθαρμένους δὲ καὶ κακοὺς ὄντας, οἱ ὁποῖοι θέλουν κριθοῦν καὶ θέλουν διωχθοῦν μακρὰν ἀπὸ τοὺς Δικαίους: διὰ τί ὁ 'Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων τὴν βουλὴν τῶν Δικαίων μετέφρασαν συναγωγῆς τῶν Δικαίων. Δικαίους δὲ συνηθίζει νὰ ὀνομάζῃ ἢ “Ἁγία Γραφὴ ὄχι μόνον ἐκείνους ὅπου γυμνάζονται τὴν ξεχωριστὴν ἄρετην τῆς δικαιοσύνης, ἀλλὰ καθολικῶς καὶὅλους τους Ἁγίους τους ὑπὸ Θεοῦ δεδικαιωμένους διὰ τὰς ἀρετᾶς τῶν12.
6. Ὅτι γινώσκει Κύριος ὁδὸν δικαίων,
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): Γιατί ο Κύριος γνωρίζει την πορεία των δικαίων,
Μὲ τὰ λόγια ταῦτα φανερώνει ὁ Δαβὶδ ὅτι κανένας ἄνθρωπος δὲν ἠμπορεῖ νὰ λανθάση καὶ νὰ κρυφθῆ ἀπὸ τὸν Θεόν, ἐπειδὴ καὶ ὁ Θεὸς ἠξεύρει τὰς καλᾶς στράτας καὶ τὰ κινήματα τῶν Δικαίων, ὡς ἀλλαχοῦ λέγει ὁ αὐτός: «Γινώσκει Κύριος τὰς ὁδοὺς τῶν ἀμώμων» (Ψάλ. λς' 18): καὶ ὁ Μωυσῆς: «"Ἔγνω ὁ Θεὸς τοὺς ὄντας αὐτοῦ καὶ τοὺς ἁγίους» ('Ἀριθ. ἲς' 5). Διὰ τί καὶ αὐτὸς ὁ Κύριος εἶπεν ὅτι «Ἐγὼ εἴμι ἡ ὁδὸς» (Ἴω. Ἰδ' 6). Ὅθεν ἀκολούθως αὐτὸς ἤξευρει καὶ ἐκείνους ὅπου περιπατοῦν διὰ μέσου αὐτοῦ, ἤγουν διὰ μέσου των ἐντολῶν του. Τὰς δὲ κακᾶς στράτας ὑποκρίνεται καὶ Θεὸς πὼς δὲν τὰς ἠξεύρει, διὰ τί αὗται εἶναι ἀναξιαι τῆς θεοπρεποὺς τοῦ γνώσεως. Διὰ τοῦτο καὶ ὅταν ὁ Ἀδὰμ παρέβη τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, ἐρώτησεν αὐτὸν ὁ Θεὸς ὡσὰν νὰ μὴν ἤξευρη: «Ἀδάμ, ποῦ εἰ;» (Γέν. γ' 9). Παρομοίως ἐρώτησε καὶ τὸν Κάιν, ἀφοῦ ἔθανατωσε τὸν ἀδελφόν του: «Ποῦ ἔστιν Ἀβελ ὁ ἀδελφός
σου;» (Γέν. δ' 9). Ὠσαύτως ἐρώτησεν ὁ Θεὸς καὶ ἄλλους πολλοὺς13.
Καὶ ὁδὸς ἀσεβῶν ἀπολεῖται.
Μετάφραση (Τιμ. Κιλίφη): ενώ τα σχέδια των ασεβών θα χαθούν (θα καταστραφούν).
Τῶν Δικαίων καὶ Ἁγίων ἀνθρώπων αἳ ἀρεται καὶ πράξεις ἔχουν νὰ διαμένουν παντοτινά, ὡς πλοῦτος αὐτῶν καὶ στέφανος. Τῶν δὲ ἀσεβῶν καὶ κακῶν αἳ ἁμαρτίαι καὶ πράξεις, τὶς ὁποίας ὁδὸν ἔδω ὀνομάζει ὁ Δαβίδ, αὗται, λέγω, ἀφανίζονται καὶ ἀνενέργητοι γίνονται.τοῦ Πατρός σου, Θεὸς 'Ἀβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ Θεὸς Ἰακὼβ» ("Ἕξ. γ' 6), ὅπερ καὶ ὁ Κύριος ἀναφέρων ἔλεγεν ἐν τῷ
Εὐαγγελίῳ" «Περὶ δὲ τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν οὐκ ἀνέγνωσε τὸ ρηθὲν ὑμὶν ὑπὸ Θεοῦ λέγοντος 'Ἐγὼ εἴμι ὁ Θεὸς 'Ἀβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς Ἰακὼβ οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων» (Ματθ. κβ' 32). Διὸ καὶ ὁ Δαμασκηνὸς αὐτὸ τοῦτο ἀναφέρων λέγει: «Οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς νεκρῶν Θεὸς τῶν ἀποθανόντων καὶ οὐκ ἔτι ἔσομενων ἀλλὰ ζώντων, ὧν αἳ ψυχαὶ μὲν ἐν χειρὶ αὐτοῦ ζῶσι, τὰ δὲ σώματα πάλιν δὶ' ἀναστάσεως ζήσεται» (αὐτόθι).
12 Ὅθεν εἶπε καὶ ὁ θεῖος Κύριλλος: «Ἀναστήσονται δὲ καὶ οἱ ἁμαρτωλοί, ἀλλ' οὐκ ἔσονται ἐν τῇ βουλῇ καὶ τὸ τάγματα τῶν Δικαίων εἰ γὰρ καὶ εἰὲν τινὲς τῶν ἠμαρτηκότων ἐλέους ἄξιοι, ἀλλ' οὐκ ἂν τοϊς τῶν ἁγίων ἐναριθμηθεῖεν χορούς».
13 Τινὲς δὲ λέγουν ὅτι τὸ γινώσκει ἐδῶ ἐκλαμβάνεται καὶ ἀντὶ τοῦ ἀγαπᾷ καὶ τιμᾷ, καθὼς εἶπε καὶ πρὸς τὸν Μωυσὴν «Οἰδὰ σὲ (ἤτοι ἔγνωκα καὶ ἠγάπησα) παρὰ πάντας, καὶ χάριν ἔχεις παρ' ἐμοὶ» (Ἕξ. λγ' 12). Εἰς δὲ τοὺς ἁμαρτωλοὺς λέγει: «Οὐκ οἶδα ὑμᾶς» (Ματθ. κὲ' 12), ἤτοι δὲν σᾶς ἠγάπησα.

Τοῦτο δὲ τὸ ρητὸν εἶναι ὅμοιον, κατὰ τὸν Θεοδώρητον, μὲ ἐκεῖνο ὅπου λέγει ὁ Παῦλος: «Εἰ τινὸς τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται» (Α' Κορ. γ΄ 15)14.
14 Ο δὲ Μέγας Βασίλειος λέγει ὅτι, ἐπειδὴ μερικοὶ αἱρετικοὶ ἐνόμισαν ὅτι ἡ οὐσία τῶν ἀσεβῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἔχει τελείως νὰ ἀφανισθῆ εἰς τὸ μὴ ὅν, μὲ τὸ νὰ εἶπεν ὁ Δαβὶδ ἀνωτέρω πῶς θέλουν διασκορπισθοῦν αὐτοὶ ὡσὰν ὁ κονιορκτὸς τῆς γῆς, διὰ τοῦτο τώρα ὁ Δαβὶδ καθαρίζει τοῦτο ἐδῶ καὶ λέγει ὅτι ἡ ὁδὸς τῶν ἀσεβῶν ἄφανιζεται, ἤτοι ἡ κακία καὶ ἡ ἀσέβεια αὐτῶν καὶ ὄχι ἡ οὐσία αὐτῶν. Ἐπειδὴ ἡ μὲν πονηρία ἀφανίζεται καὶ εἷς το μὴ ὃν διαλύεται, οἱ δὲ ἀσεβεῖς, εἰς τοὺς ὁποίους ἡ κακία συνέβη, ἀφήνονται διὰ νὰ κολάζωνται αἰωνίως, καθὼς τοῦτο καὶ ἄλλαχου καὶ αὐτὸς Δαβὶδ φανερώνει λέγων· «Ζητηθήσεται ἡ ἁμαρτία αὐτοῦ καὶ οὐ μὴ εὑρεθῆ» (Ψάλ. θ' 39).

Η Ερμηνεία των πρώτων 70 ψαλμών (Α – Ο) του Ζιγαβηνού και του Αγίου Νικοδήμου.

Εκδόσεις Νέας Σκήτης Αγίου Όρους. Μεταφρασμένο στη Νεοελληνική.